url
stringlengths 6
8
| content
stringlengths 2
3.72k
| source
stringclasses 3
values |
|---|---|---|
page_7
|
Ak nataali bindkat bi
Ñi ko tekki ci wolof:
El Hadji Dièye & Maximilien Guérin
Jëwriñu liggéey bi:
Nicolas Quint
Antoine de Saint-Exupéry
Ndoomu Buur Si
Edition Tintenfaß
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_8
|
© 2018 Edition Tintenfaß
D-69239 Neckarsteinach
Tel. / Fax: +49 – 62 29 – 23 22
www.verlag-tintenfass.de
info@verlag-tintenfass.de
Ñi saytu rañsale kàddu yi ci xët yi: τ-leχιs · O. Lange, Heidelberg
ISBN 978-3-946190-67-7
Ñi nu jàppale ci waajtaayu tekkib téere bii di “Ndoomu buur si” ci wolof ak ci génne bi:
Alain-Christian Bassène, Amadou Diallo, Joseph Jean François Nunez
Ñi nu jàppale ci xaalis:
Fondation Jean-Marc Probst pour le Petit Prince,
Institut de la Francophonie pour l’éducation et la formation (IFEF),
Ministère de l’Enseignement supérieur, de la Recherche et de l’Innovation du Sénégal (MESRI),
Organisation internationale de la Francophonie (OIF).
Avec le soutien de l’Organisation internationale de la Francophonie
à travers l’Institut de la Francophonie pour l’éducation et la formation.
RÉPUBLIQUE DU SÉNÉGAL
Un Peuple · Un But · Une Foi
Fondation
Jean-Marc Probst
pour
le Petit Prince
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_9
|
7
Jagleel ko Léon Werth.
Maa ngi jéggalu xale yi li ma jagleel téere bi mag, waaye
am naa lay wu wér: nit kooku moo gën ci sama xarit yi.
Am naa weneen lay it: mën na nànd lépp rawatina téerey
xale. Amaat naa ñetteelu lay: nit kookoo ngi dëkk Faraas,
fi mu xiife, mare fi. Soxla na ku ko dëfal. Su fekkee ne lay
yooyu yépp doyul, maa ngi jagleel téere bi xale ba woon
démb, mag mi tey. Mag moo gis xale la woon (waaye ñu
bari dañu koy fàtte). Maa ngi jubbanti kon samag jagleel:
Jagleel ko Léon Werth,
xale ba woon.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_11
|
9
I
Ba ma amee juróom-benni at, mës naa gis nataal bu rafet ci ab téere ci mbiru
àll bu naat bu tuddoon Nettali yu dëggu. Nataal baa ngi doon wone yeew
muy wonn mala. Sotti bu nataal baa ngi nii.
Ñu ngi doon wax ci téere bi ne: “Yeew yi danuy wonn ay mala te
duñu leen sàqami. Ginnaaw bi duñu mën a yëngu te dañuy nelaw
juróom-benni weer di reesalaale.”
Loolu tax na ba may xalaat lu bari ci nettali yiy xew ci àll bi. Ma
daldi jël kareyoŋ tàmbalee rëdd sama nataal bu njëkk. Sama nataal bi
njëkk, nii la meloon:
Ma won sama liggéey mag ñi, daldi leen laaj ndax nataal bi tiitalu
leen.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_12
|
10
Ñu tontu ma: “Lu waral mbaxana di tiitale?”
Du woon nataal buy tegtal mbaxana waaye yeew muy reesal
ñay. Ma daldi nataal biiru yeew mi ngir mag ñi gindiku. Mag ñi
ñoom fokk nga faramfàcceel leen lépp. Sama ñaareelu nataal, nii la
meloon:
Mag ñi digal ma, ma bàyyi nataal biir ak biti yeew yi te jublu ci
xam-xamu jéeri ji, taarix, waññ ak naxu. Noonu laa bàyyee jàngum
nataal bi ma tolloo ci juróom-benni at. Li ma lajjoon sama nataal bu
njëkk ak ñaareel ba moo tax ba ma xàddi. Mag ñi duñu nànd dara
ñoom doŋŋ te dafa sonnle ci xale di leen faramfàcceel mbir yi saa su
nekk…
Kon ma war a tànn beneen liggéey, ma daldi jàng dawal ropplaan.
Daanaka wër naa àdduna sépp ak ropplaan. Dëgg la, xam-xamu
jéeri ji amal na ma njariñ. Ci gis-gis bu njëkk rekk, mën naa ràññe
réewum Siin ak Arisona. Lu am njariñ la lool su fekkee danga réer
guddi.
Noonu laa baree ay xame ak nit ñu ñàkk caaxaan ci sama dund
gi. Dëkk naa lu bari ak ay mag. Séetlu naa leen bu baax te taxul ma
soppi sama xalaat.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_13
|
11
Su ma ci daje waan ak kenn ku ma yaakaar ne yewwu na, dama
koy won sama nataal bu njëkk bi ma dencoon ba tey. Dama bëggoon
a xam ndax ku muus la dëgg-dëgg. Waaye saa su nekk li mu may
tontu mooy: “Mbaxana la.” Naka noonu, duma wax ak moom lu
jëm ci yeew, àll bu naat mbaa biddéew. Dama doon waxe ak moom
fi xelam tollu. Dama doon wax ak moom ci mariyaas, golf, politig
ak karawaat. Noonu mag moomu dafa daan bég ci xame ak ku
nite…
II
Noonu laa dunde man kepp, daanaka amuma woon kenn ku ma
waxal, ba ni ma paan dikkale ci màndiŋu Sahara juróom-benni
at ci ginnaaw. Dafa am lu yàqu woon ci sama motoor. Ndegam
ànduma woon ak kenn, du mekanise, du àndandoo, maa ngi
doon waaj ngir jéem a defar lu jafe man kepp. Dama mel ni ku
nekkoon ci diggante dund ak dee ndax tuuti ndox laa yoroon ci
diiru juróom-ñetti fan.
Guddi gu njëkk gi ci suuf laa fanaan, lu tolloo ak junniy kilomeetar
sama diggante ak dëkk yi. Maa gënoon a wéet ku nekk ci looco ci
digg géej-mbàmbulaan. Noonu mënees na jëli sama mbetteel bi ma
baat bu keemaane yeewe ci fajar gi. Mu ne:
- Doo ma baal… nga nataalal ma am xar!
- Ãa!
- Nga nataalal ma am xar…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_14
|
12
Ma tëb ni ku dënnu tiital, toxoñ bu baax samay gët, xool bu baax,
daldi gis as ngóor, ku yéeme, mu may xool, xool yu metti. Li mooy
nataal bi gën ci yi ma def ci moom ginnaaw bi. Waaye sama nataal a
gën a ñaaw royukaay bi. Du ci sama coobare. Mag ñee ma taxoon a
xàddi ci sama njàngum nataal ba ma amee juróom-benni at, jànguma
woon lu dul nataal biir ak biti yeew yi.
Maa ngi doon xool ki ma feeñu ak njàqare. Buleen fàtte ne sama
diggante ak dëkk yi tollu woon na ci junniy kilomeetar. Sama
ngóor si nuruwu ma ku réer, ku sonn lool, ku xiif lool, ku mar lool,
ku tiit lool. Nuruwul dara ak xale bu réer ci digg màndiŋ, lu tolloo
ak junniy kilomeetar digganteem ak dëkk yi. Bi ma sama kàddu
dellusee, ma ne ko:
- Waa… looy def fii?
Mu daldi may waxaat ndànk mel ni mbir mu am maanaa:
- Doo ma baal… nga nataalal ma am xar!
Bu fekkee kéemaan gi dafa jéggi dayo, duñu mën a bañ. Sori dëkk
yi lu tolloo ak junniy kilomeetar ba noppi repp terewul ma génne
kayit ak xalima ci sama jiba ak lu mu ñàkk yenu maanaa lépp. Waaye
ma daldi fàttaliku ne jàngoon naa xam-xamu jéeri ji, taarix, waññ
ak naxu, ma ne ngóor si (ak tuuti naqari deret) mënuma nataal. Mu
tontu ma ne:
- Amul solo. Nataalal ma am xar.
Ndegam, mësuma nataal am xar, ma daldi koy defaral benn ci
ñaari nataal yi ma mën doŋŋ. Biy wone bitim yeew. Am naa mbetteel
lool bi ma ngóor si ne:
- Déedéet! Bëgguma nataalu ñay ci biir yeew. Am yeew dafa raglu
te aw ñay dafa rey lool. Sama kër dafa xat lool. Am xar laa soxla.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_15
|
Li mooy nataal bi gën ci yi ma def ci moom ginnaaw bi.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_16
|
Nataalal ma am xar.
Ma daldi rëdd. Mu xool bu baax daldi ne:
- Déet! Mii moom dafa wopp lool. Defa
raatal meneen.
Ma rëdd:
Sama ngóor si muuñ, muuñ gu ànd ak muñ:
- Gis nga… du am xar, am kuuy la ndax dafa am ay béjjén…
Ma daldi jubbanti sama nataal:
Waaye mu daldi koy bañ ni yu njëkk ya:
- Mii dafa màggat lool. Xar muy dund lu
yàgg laa bëgg.
Ndegam dama yàkkamti ndax dama wa
roon a tàmbalee tas sama motoor, ma daldi
rëddantu nataal bii:
Ma daldi ne:
- Lii, kees gi la. Xar mi nga bëgg a ngi ci biir.
Waaye ma am mbétteel lool bi ma gise kanamu
àttekat bu ndaw bi ficciku:
- Waaw kay nii laa ko bëgge woon! Yaakaaroo ne
xar mi dina soxla ñax mu bari?
- Lu tax?
- Ndax sama kër dafa xat lool…
- Dina war a doy ndax as xar laa la jox.
Mu sëgg ci nataal bi:
- Taxu ko tuuti de… Xoolal! Nelaw na sax…
Noonu laa xame ak ndoomu buur si.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_17
|
III
Toog naa lu yàgg soog a xam fan la jóge. Ndoomu buur si may laaj lu
bari, dafa mel ni moom dégluwul samay laaj. Ay kàddu yu mu sànni
noonu rekk ñoo ma xamal lépp. Noonu bi mu séenee sama ropplaan
(duma nataal sama ropplaan; nataal bu jafe lay doon ci man) la ma
laaj ne:
- Këf kee lu mu?
- Du ak këf. Dafay naaw. Ropplaan la. Sama ropplaan la.
Bég naa ci xamal ko ne damay naaw. Mu daldi xaacu ne:
- Nga ne! Danga daanoo kon ci asamaan si!
Ma ne ko, boole ci wàcce sama bopp:
- Waaw.
- Ahãa! Loolu doy na waar…
Ndoomu buur si daldi ree, ree ju tàng
sama xol lool. Bëgg naa ñu faydaal samay
jafe-jafe. Mu daldi ci dolli:
- Kon yaw tamit ci asamaan si nga
bàyyikoo! Ban palanet nga jóge?
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_18
|
16
Xalaat daldi may dikkal ci teewaayam ni mu keemaanee ma laaj
ko ci saa si:
- Kon beneen palanet nga jóge?
Waaye tontuwuma. Dafa yëngal boppam ndànk di xoolaale sama
ropplaan:
- Dëgg la ne ak lii mënoo jóge fu sori…
Mu daldi tàbbi ci gént gu xóot. Ginnaaw bi mu génne ci jibaam
samam xar, daldi tàmbalee seetaan ak mbégte moomeelam gu am
solo gi.
Ngeen gis li mu ma déy ci “yeneen palanet yi”, ni mu ma jaaxale.
Ba tax na ma ciy jéem a xam lu bari:
- Fan nga jóge sama ngóor si? Fan la “sa kër”? Fan nga jëme sama
xar mi?
Mu tontu ma ginnaaw ba mu xalaatee lu yàgg ne:
- Li am solo mooy, kees gi nga ma jox, dina ci mën a fanaan, mu
nekk këram.
- Waawaaw. Soo yaroo, dinaa la jox tamit buum goo ko yewwe
bëccëg gi, ak ab gétt.
Waaye xalaat bi dafa mel ni lu nàqari ndoomu buur si:
- Takk ko? Bii xalaat bu ñaaw!
- Waaye soo ko takkul, dafay dem fu nekk te mën na réer.
Sama ngóor si reeyaat:
- Fan nga bëgg mu dem fa?
- Fu nekk. Ci kanamam…
Ndoomu buur si xamal ma dëgg-dëgg ne:
- Amul solo, ndax sama kër dafa xat lool.
Ak tuuti xol bu nàqari mu daldi ci dolli ne:
- Ci kanam, mëneesula sori…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_19
|
Ndoomu buur si ci asteroyidd B 612
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_20
|
18
IV
Noonu laa xame ñaareelu mbir mu am solo: palanet ba mu cosaanoo
tuuti la ëppe ag kër!
Loolu mënuma jaaxal lool. Xam naa bu baax ne su weesoo palanet
yu mag yu mel ni Àdduna si, Sipiteer, Mars, Weniis, yi ñu jox ay tur, am
na yeneen yu bari, yu ndaw baa nga xam ne mëneesu leen séen bu baax
ak teleskob. Bu ku xam-xamam màcc ci biddéew feeñalee benn ci ñoom,
dafa koy tudde ab lim. Maanaam “asteroyidd 3251”.
Am naa ay firnde yu wóor ne palanet bi ndoomu buur si jóge
mooy asteroyidd B 612. Asteroyidd boobu, benn yoon rekk la ko ku
xam-xamam màcc ci biddéew, ku cosaanoo Tirki, gise ak teleskob ca
atum 1909.
Noonu la defe waxtaan wu réy ci li mu feeñal ca ndajem ñi seen
xam-xam màcc ci biddéew ci àdduna. Waaye kenn gëmu ko woon
ndax colinam. Mag ñi ñoom noonu lañu mel.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_21
|
Ndokk ba asteroyidd B 612 amee aw tur ndax njiitul Tirki lu bon
dafa digtal waa réewam ñuy soloo ni tubaab yi, mbaa mu réy leen. Ki
xam-xamam màcc ci biddéew defaat waxtaan wa ca atum 1920, ak
colin gu jekk. Bii yoon, ñépp bokk ak moom xalaat.
Su ma leen nettalee mbir yooyu ci asteroyidd B 612 ak di leen wax
limam, mag ñee tax. Mag ñi dañu bëgg ay lim. Boo leen di wax xarit
bu bees, duñu la laaj mukk lu am solo. Duñu la laaj mukk: “Nan la
baatam mel? Yan po la taamu? Ndax dafay dajale ay lëppaa-lëpp?”
Waaye dañu lay laaj: “Ñaata at la am? Ñaata mag ak rakk la am?
Ñaata kilo la am? Ñaata la baayam di fayyiku?” Ginnaaw bi rekk lay
foog ne xam na ko. Soo ne mag ñi: “Gis naa kër gu rafet ak móol
yu xonq, ak ay fulóor ci palanteer yi, ak ay pitax ci xadd bi…”, duñu
mën a jeneer kër googu. Fokk nga wax leen: “Gis naa kër guy jar ñaar-
fukki junni.” Ñu daldi xaacu ne: “Aka rafet!”
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_22
|
20
Noonu soo leen nee: “Liy firndeel ne ndoomu buur si amoon na
fi, moo di dafa rafetoon, dafa daan ree te dafa bëggoon am xar. Boo
bëggee am xar mooy nekk nga”, dañuy yëngal seen bopp, jàpp ne
dangay gone rekk! Waaye soo leen nee: “Palanet ba mu jóge woon
mooy asteroyidd B 612”, dinañu la gëm te duñu la sonnal ak ay laaj.
Noonu lañu mel. Waaye doo leen ko jàppe. Gone yi dañu war a muñal
mag ñi.
Waaye ñun ñi xam àdduna, sunu yoon nekkul ci lim yi! Bëggoon
naa tàmbalee nettali bii ni ay léeb. Bëggoon naa ne:
“Amoon na fi ndoomu buur su dëkkoon palanet boo xam ne tuuti
la ko ëppe, te mu soxla woon ab xarit…” Ñi xam àdduna, looloo doon
gën a yenu maana.
Ndax bëgguma ñuy jàngantu sama téere bi. Damay am lu ma
naqàri su may nettali li may fàttaliku. Ba ma sama ngóor sa dëddoo
ak xaram ma tollu na ci juróom-benni at. Bañ koo fàttee tax ma di ko
misaal fii. Fàtte sab xarit lu tiis la. Du ñépp a am ab xarit. Mënoon
naa mel ni mag ñi nga xam ne ay lim rekk a leen ñor. Looloo tax itam
ba ma jënd boyetu kulóor ak ay kareyoŋ. Fi ma tollu nii, metti na lool
tàmbaliwaat di nataal, su fekkee ne musoo jéem leneen lu dul nataal
biti ak biiru yeew, bi ma amee juróom-benni at. Dëgg la, dinaa jéem
a defar ay portale yu gën a nuru ak li may nataal. Waaye wóoruma ne
dina ko mën. Su bii baaxee, beneen bi du baax. Dinaay juum tuuti
tamit ci dayo bi. Yenn saa yi ndoomu buur si dafay réy lool, yeneen yi
mu tuuti lool. Dinaay am xel ñaar tamit ci melo yére yi. May jéemantu
sama kéemtalaayu kàttan. Mujj gi, dinaa juum ci mbir yi ëpp solo.
Waaye loolu, dingeen ma ko baal. Sama ngóor si daawul faramfàcce
dara mukk. Xay-na dafa foogoon ne ñoo yem. Waaye man, mënuma
gis ay xar ci biir kees. Xay-na dama mel ni mag ñi. Mën na am dama
màggat.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_23
|
21
V
Bés bu nekk, daan naa jàng dara ci palanetam bi, demam gi ak
tukkeem bi. Ndànk-ndànk la ma xibaar yi di dikke te sax du ci bàyyi
xel. Noonu laa xame ci ñetteelu fan bi, musibam guy yi.
Bii yoon tamit xar mee tax ma xam ko ndax ndoomu buur si dafa
laaj ne kuy sikki-sàkka:
- Xanaa du xar yi garab yu ndaw lañuy lekk?
- Waaw, dëgg la kay.
- Ahãa! Bég naa ci!
Xamuma woon lu tax xar yi di lekk garab yu ndaw yi am solo.
Waaye ndoomu buur si yokk ci ne:
- Kon dañuy lekk tamit guy yi?
Ma xamal ko ne guy yi duñu ay garab yu ndaw, waaye garab yu
mag lañu, yu tollu ni jàngu yi, te su yóbbaale woon sax géttu ñay,
duñu mën a buddi genn guy.
Misaalum géttu ñay yi dafa reeloo ndoomu buur si:
- Fokk ñu tegle leen…
Waaye mu seetlu ak xel mu rafet ne:
- Guy yi laata ñuy màgg, lu ndaw lañuy doon.
- Dëgg la! Waaye lu tax nga bëgg sa xar yi di lekk guy yu ndaw yi?
Mu tontu ma ne: “Yaw tamit!”, mel ni lu ne fàŋŋ la. Te laajoon na
ma xalaat ci lu xóot soog a nànd mbir mi.
Palanetu ndoomu buur si dafa am ñax mu baax ak mu baaxul
ni ko yeneen palanet yi ame. Naka noonu jiwu wu baax mooy joxe
ñax mu baax, te jiwu wu baaxul mooy joxe ñax mu baaxul. Waaye
mëneesula gis jiwu wi. Dañuy nelaw ci biir suuf si ba mu neex leen
rekk, wenn ci ñoom yewwu; noonu mu fuddatu. Car su rafet te ñàkk
loraange daldi jebbi, ànd ak kersa, wuti asamaan. Su fekkee carub
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_24
|
radi la walla bu roos, mënees na koo bàyyi mu jebbi nu mu ko neexe.
Waaye su fekkee gàncax gu baaxul la, dees koy buddi ci saa si, bu ñu
ko xàmmee. Te amoon na jiwu wu lëjle ca palanetu ndoomu buur si…
moo doon gif yi. Dañu bari woon ca palanet ba. Te ag guy, soo bàyyee
ba mu déj, kenn dootu ko mën a déjjati. Dafay xatal palanet bépp.
Reenam dañuy bënn palanet bi. Te su fekkee palanet bi dafa tuuti
lool, guy yi bari lool, dañu koy tojate.
Ndoomu buur si dafa ma waxoon ne: “Mbir mi dañu koo war a
tàmm. Bu ñu sangoo suba gi ba noppi, dañu war a sang palanet bi bu
baax. Dañu war a faral di buddi guy yi, bu ñu leen ràññee ak garabu
roos yi ñu nurool lool, bu ñu dee ndaw. Liggéey bu soof la, waaye
yomb lool.”
Benn bés, mu digal ma ma góor-góorlu ba defar nataal bu baax te
rafet, ngir suñu goney palanet mën di ko fàttaliku bu baax. Ne woon
na ma: “Bés bu ñu tukkee, dina leen amal njariñ. Yenn saa yi, daq li
nga war a def ba beneen yoon, du wàññi dara. Waaye su fekkee guy
yi la, musiba lay jur. Xamoon naa nit ku tàyyeel ku dëkkoon ci ab
palanet; dafa sàggane woon ñetti garab yu ndaw…”
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_25
|
23
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_26
|
24
Ci ndigalu ndoomu buur si laa daldi nataal palanet booba.
Musuma bëgg a doon kuy yeete. Waaye musibam guy yi xameesu ko
bu baax, te musiba yi mën a dal ki réer ci ab asteroyidd kenn xamul
nu mu tollu, ba tax na bi yoon mënuma bañ a wax. Ba tax na, ma
ne: “Gone yi! Moytuleen guy yi!” Sonn naa lool ci nataal bii ngir
dànkaafu sama xarit yi ci musiba mi leen di yoot bu yàgg ba tey, te
xamuñu ko, ba ci man mii. Waaye jàngale mi ma ci jublu woon jar
na ko. Xam naa yeen a ngi naan: Lu tax téere bi amul yeneen nataal
yu gën a yànj nataalu guy yi? Tontu li jafewul: Jéem naa waaye
antuwul. Bi ma doon nataal guy yi, mbir mi dafa jampoon.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_27
|
Guy yi
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_28
|
26
VI
Ahãa! ndoomu buur si, noonu xam naa ndànk-ndànk sa dund gu
tiis gi. Neexaayu jant buy so rekk a doon sa wéttal bu yàgg ba tey.
Loolu lu bees la ci man, maa ngi ko xam ñeenteelu fan bi ci suba, bi
nga ma ne:
- Jant buy so neex na ma lool. Nañu dem seetaan sowu jant bi…
- Waaye fokk ñu xaar…
- Xaar lan?
- Xaar ba jant biy so.
Danga am mbetteel bu njëkk, ginnaaw bi nga ree sa bopp. Daldi
ne ma:
- Dama mel ni ku nekk sama kër!
Dëgg la. Bu diggu-bëccëg jotee Amerig, ñépp xam na ne jant so
na ca Faraas. Su ñu mënoon a dem Faraas ci saa si, dinañu mën a
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_29
|
27
fekke sowu jant bi. Waaye Faraas dafa sori lool. Wànte ci sa palanet
bu tuuti bi, doo def lu dul andale sa siis bi as lëf; jàkkarloo ak timis gi
saa yu la neexee…
- Am na bés, gis naa jant bi di so ñeen fukki yoon ak ñeent!
Ginnaaw bi mu dolli ci ne:
- Xam nga… bu sa xol neexul, dangay bëgg sowu jant yi…
- Kon bés ba nga gisee jant bi ñeen-fukki yoon ak ñeent, sa xol dafa
nàqari woon lool?
Waaye ndoomu buur si tontuwul.
VII
Ca juróomeelu bés ba laa xame ndéey lii ma leen di waaj a wax, ci
dundu ndoomu buur si, lépp ak xar mi ba tey. Mu jékki-jékki bett
ma laaj, laaj bu mel ni lu soqikoo ci jafe-jafe bu mu togg lu yàgg ci am
xelam:
- Xar su fekkee dafay lekk garab yu ndaw yi, dina lekk tamit tóor-
tóor?
- Xar lu mu gis lekk.
- Ba ci tóor-tóor yi am ay dég?
- Waawaaw. Ba ci tóor-tóor yi am ay dég.
- Kon, dég yi luy seen njariñ?
Xamuma ko woon. Dama jàppoon lool ndax wiis bu dëgër lool bu
ma doon wekki ci sama motoor. Jaxle woon naa lool ndax paan bi
dafa ma tàmbali woon na nuru lu ñàng, te ndoxu naan mi doon jeex
yokk ma ñaaw-njort.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_30
|
28
- Dég yi luy seen njariñ?
Ndoomu buur si bu jàppee ab laaj, du ko bàyyi mukk. Wiis bi dafa
ma sonaloon ba ma tontu ko lu kenn xamul:
- Dég yi amuñu benn njariñ, coxorteg tóor-tóor yi rekk la!
- Oh!
Mu daldi noppi, ginnaaw bi mu ne ma, ak xol bu jeex:
- Gëmuma li nga wax! Tóor-tóor yi dañu néew doole. Dañu
muusul. Dañuy dalal seen xel ni ñu ko mëne. Dañoo foog ne seen dég
yee tax ñu raglu…
Tontuwuma dara. Booba maa ngi doon xalaat ne: “Su wiis bi
deñul, dinaa ko dàjji ak marto.” Ndoomu buur si jaxasewaat sama
xel:
- Yaw, danga foog ne tóor-tóor yi…
- Déedéet! Déedéet! Fooguma lenn! Dama tontu lu kenn xamul.
Man, mbir yu am maanaa laay toppatoo!
Mu xool ma ni ku waaru.
- Mbir yu am maanaa!
Mu ngi ma doon xool ma yore marto, sama baaraam yi ñuul kukk
ak gerees, ma sëgg ci këf ku ñaaw ci moom.
- Dangay wax ni mag!
Xaw naa ci rus. Waaye mu dellu laaj, ak ñàkk yërmande:
- Dangay jaawale lépp… dangay jaxase lépp!
Meroon na lool. Mu ngi doon yëngal bopp, karaw gu mboq gi di
naaw:
- Xam naa palanet bu am nit ku xonq coyy. Musul xeeñtu tóor-
tóor. Musul xool biddéew. Musul bëgg kenn. Musul def leneen lu
dul waññ. Te, ni yaw dafay wax saa su nekk: “Nit ku ñàkk caaxaan
laa! Nit ku ñàkk caaxaan laa!” Looloo ko tax a réy. Waaye du nit,
mbaarum-mbott la!
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_31
|
- Lan?
- Mbaarum-mbott!
Léegi ndoomu buur si daldi mer bay futt.
- Ay milyoŋi at la ba tóor-tóor yi dale am ay dég ak tey. Ndaxam ay
milyoŋi at la ba xar yi dale lekk tóor-tóor ak tey. Ndax lan jeem a xam
lu tax tóor-tóor yi di defar dég yu ñàkk njariñ, amul maanaa? Xareb
xar yi ak tóor-tóor yi, amul solo? Ndax loolu
gënul a am solo ak maanaa waññu ponkal mu
xonq? Waa man, su ma xamee benn tóor-tóor
rekk ci àdduna, bu amul fenn, fu dul ci sama
palanet, te am xar mu ko mën a neenal ci saa
si, noonu, benn bés, te bàyyiwul xel sax ci li
muy def, loolu amul solo!
Kanam gi gën a xonq, mu daldi ne:
- Su kenn bëggee tóor-tóor boo xam ne benn
rekk la ci milyoŋi milyoŋi biddéew yi, loolu
doy na mbégte bu leen di xool. Mu xalaat ne:
“Sama tóor-tóor baa ngi fi, ci béréb…” Waaye
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_32
|
30
su xar mi lekkee tóor-tóor bi, ci moom dafay mel ni biddéew yépp dañu
jékki-jékki fayandoo, waa loolu amul solo!
Mënatu ci tegaat dara. Mu jékki-jékki tàmbalee yikkat. Guddi
woon na ba noppi. Tegoon naa samay jumtukaay. Sama yoon
nekkatul woon ci marto bi, ci wiis bi, ci mar ak dee. Amoon na, ci ab
biddéew, ab palanet, sama bos, Àdduna si, as ndoomu buur su soxla
ku ko nax! Ma taf ko ci sama kaw, di ko aayo, di ko ne: “Tóor-tóor
bi nga sopp, reppul… Sa xar mi, dinaa ko nataalal ab sunjuñ… Dinaa
nataalal sa tóor-tóor bi am mbaar… Dinaa…” Dëgg-dëgg xamuma
woon lu may wax. Dama meloon ni ku làmmiñam dàmm. Xamuma
nu may def ba àgg ci moom wala fekki ko… Réewum rangooñ dafa
keemaane!
VIII
Ci lu gaaw, xame naa lu bari ci tóor-tóor booba. Saa su nekk, dafa
daan am ci palanetu ndoomu buur si ay tóor-tóor yu xumbul, yu am
benn raŋu xob, yu dul xatale, yu dul làkkal kenn. Suba gi lañuy feeñ
ci ñax mi, ngoon si ñu ne kamaj. Waaye booba moom mu ngi jebbee
woon, benn bés, ci fepp wu ñu xamul fan la jóge. Ndoomu buur si
doon na wattu bu baax car bu ndaw boobu melul ni yeneen car yi.
Mën na am weneen xeetu guy la woon. Waaye, garab gu ndaw gi
dakkal màggam, tàmbalee genne tóor-tóor. Ndoomu buur si teewe
woon njalbeenu njibbital lu mag, njortoon na ne lu keemaane dina
ci sosoo. Waaye, tóor-tóor bi di waajal taaram rekk, ci biir néegam
bu coy bi. Mu ngi doon farlu ci tànn ay meloom. Mu ngi doon soolu
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_33
|
31
ndànk-ndànk, di defar benn benn ay xobam. Bëggul woon benn ras-
ras mbaa mel ni tóor-tóoru katijantaa. Bëggul woon lenn lu dul ak
taaram bu yànj bi. Waaw, aka bëgg boppam! Waajam mu umpe mi
def na ay bési bés. Ba benn bés, bi jant biy fenk rekk, mu daldi feeñ.
Moom mi farlu woon ci liggéeyam, mu óbbaliwaale ne:
- Ah! Daanaka maa ngi soog a yewwu… Maa ngi leen di jégalu…
Sama bopp baa ngi ne sàyy ba tey…
Noonu, ndoomu buur si mënatul a nëbb cofeelam:
- Yaa ka rafet!
Tóor-tóor bi tontu ko ndànk:
- Dëgg la kay. Te man ak jant bi ñoo juddoondoo…
Ndoomu buur si seetlu ne taxu ko woyof lool, waaye ku dawlu
yaram la!
Mu daldi ci dolli ne:
- Foog naa ndekki jot na. Nangeen am mbaax gu toolu ni seen xel
dem ci man…
Ndoomu buur si xawoon a jaxasoo, dem jëli suuxatukaayug ndox
mu sedd, may tóor-tóor bi mu naan.
Noonu mu jaaxal ko lool ak tiitaram bu tax mu xaw a xat-xol. Ci
misaal, benn bés, mu ngi doon wax ndoomu buur si ci ñeenti dégam
yi ne:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_34
|
- Tene yi mën nañu ñów ak seeni
we!
Ndoomu buur si tontu ko ne:
- Sama palanet amul ay tene, te
ñoom duñu lekk ñax.
Tóor-tóor bi tontu ko ndànk:
- Man, duma ag ñax.
- Baal ma àq…
- Amul lenn lu may ragal ci tene
yi, waaye ngelaw li la gën a bañ.
Amuloo sàkket wu ma fegal ngelaw
li?
Ndoomu buur si xalaat ne:
“Ragal ngelaw… du wërsëg ci ab
tóor-tóor. Tóor-tóor boobu, bu bari benke-ñenke la…”
- Bu ngoonee nanga ma dëpp leget. Sa kër gi dafa sedd lool. Bariwul
ay jumtukaay. Fa ma jóge…
Waaye mu daldi dagg waxam. Aw fepp la fi dikke. Xamul woon
lenn ci yeneen palanet yi. Mu rus ndax li ñu ko jàpp muy fexe aw fen.
Mu daldi sëqët ñaar ba ñetti yoon ngir ndoomu buur si am kersa:
- Sàkket woowu?…
- Maa ngi ko doon jëli, waaye
danga doon wax ak man!
Mu yokk sëqët si ngir mu am
sax lu muy réccu.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_35
|
Noonu, ndoomu buur si, ak cofeel lu mu
amoon ci moom lépp, tàmbali am sikki-
sàkka ci moom. Dafa jàppe woon dëgg ay
wax yu amul benn solo, mu daldi am naqar
lool.
Benn bés, mu denk ma ne:
- Waruma ko woon a déglu. Wareesul a
déglu mukk tóor-tóor yi. Dees leen war a
xool ak di leen xeeñtu. Sama bos xeeñaloon na sama palanet, waaye
taxul woon ma bànneexu ci. Mbiru we mi ma merloo woon waroon
na sedd sama xol…
Mu denkaat ma ne:
- Xamatuma ci dara! Waruma ko woon a àtte ci ay waxam waaye
ci ay jëfam. Dafa ma doon xeeñal, di ma leeral. Waruma woon a daw
mukk! Dama waroon a jëli lewetaayam bi làqu woon ci ginnaaw
naxeem yu ndaw yooyu. Tóor-tóor yi dañu féewaloo lool. Waaye
dama doon xale lool moo tax mënuma woon a bëgg.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_36
|
34
IX
Foog naa dafa làngaamu ci picc yuy roñu ngir mën a rëcc. Suba gi mu
fi jóge, dafa defar bu baax palanetam bi. Mu bomb bu baax biir tundi-
safara yiy yënd. Amoon na ñaari tundi-safara yuy yënd. Noppale woon
na lool ngir tàngal ndekki suba gi. Amoon na tamit wenn tundu-safara
wu fay. Waaye dafa daan wax ne: “Kenn xamul!” Noonu, mu bomb
tamit tundu-safara wi fay. Su ñu leen bombee bu baax, tundi-safara yi
dañuy jàppoo boy ndànk, te duñu tàkk jëppet. Tàkk-tàkkul tundu-
safara dafa mel ni xàndi guy lakk. Waaye ci sunu àdduna si, dañu gàtt
ba mënuñoo bomb tundi-safara yi. Looloo tax ba ñu sonal nu lool.
Noonu ndoomu buur si buddiwaale saxayaayu guy yi des, ak tuuti
xol bu nàqari. Dafa foogoon ne dootul dellusi mukk. Waaye, liggéey
yooyu mu daan def bés bu nekk, lu ko neex lool la woon suba googu.
Bi mu suuxatee, bu mujj, tóor-tóor bi, ba di ko waaj a dëpp leget gi, la
ko jooy jàpp.
Mu ne tóor-tóor bi:
- Tàggu naa la.
Waaye, tontuwul. Mu waxaat ko:
- Tàggu naa la.
Tóor-tóor bi sëqët, waaye du sojam mee taxoon.
Tóor-tóor bi mujj ne ko:
- Dama wayadi woon. Maa ngi lay jégalu. Fexeel ba bég.
Li ko tóor-tóor bi ŋàññul jaaxal ko. Mu ne yëŋŋ, taawu leget gi.
Xamul lu waral lewetaay bu ëpp boobu.
Tóor-tóor bi ne ko:
- Waaye man, dama la bëgg te xamoo ci dara, lépp man a. Loolu
amul solo. Danga wayadi woon ni man. Fexeel ba bég… Tegal leget gi.
Soxlaatuma ko.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_37
|
Mu bomb bu baax biir tundi-safara yiy yënd.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_38
|
36
- Waaye, ngelaw li nag…
- Taxuma soj lool… Péexum guddi gi baax na ci man. Tóor-tóor
laa.
- Waaye, mala yi nag…
- Fokk ma dékku ñaar ba ñetti sax, su ma bëggee gis ay lëppaa-lëpp.
Dégg naa ne dañu rafet lool. Bu dul loolu, ku may seetsi? Yaw, dina
fekk nga sori. Su fekkee mala yu réy yi la, bul am looy tiit. Am naa ay
we.
Noonu, ak xelam mu gàtt, mu wone ñeenti dégam yi. Daldi ci teg
ne:
- Bàyyi yeexantu bi, dafa may merloo. Nee nga dangay dem kay.
Demal.
Ndax bëggul woon mu gis ko muy jooy. Tóor-tóor bu réy lool la
woon…
X
Mu ngi woon ci diiwaanu asteroyidd 325, 326, 327, 328, 329 ak 330.
Mu tàmbali leen nemmiku ngir seet lu mu fa liggéey ak jànge fa.
Bu njëkk ba, ab buur a fa dëkk. Buur bi ci gàngune gu xumbul waaye
gu am daraja la daan toog, sol manto bu weex, bu gudd, am ndimo lu
xonq. Buur bi xaacu bi mu gisee ndoomu buur si:
- Ah! Ab surgaa ngi!
Ndoomu buur si daldi wax ci xelam ne:
- Nu mu ma mën a xamee ndax musuma gis?
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_39
|
37
Dafa xamul woon ne buur yi dañu yombal seen àdduna. Ñépp
ay surga lañu. Buur bi bég lool ci li mu mujj am ku mu yilif. Mu
ne ko:
- Jigesil ma xool la bu baax.
Ndoomu buur si di xool fu mu toog, waaye manto bu weex te rafet
bi dafa fees dell palanet bi; mu taxaw rekk. Ndegam dafa sonn, mu
óbbali. Buur bi ne ko:
- Bokkul ci ay teggin di óbbali ci kanamu buur. Dama la koy tere.
Ndoomu buur si jaxasoo lool, tontu ko ne:
- Mënuma ko bañ a def. Dama jóge fu sori te nelawuma…
Buur bi ne ko:
- Kon, ma digal la ngay óbbali. Ay at a ngi gisuma kenn ku óbbali.
Óbbali lu doy waar la ci man. Ayca! Óbbaliwaatal. Ndigal la.
Ndoomu buur si xonq lool ne ko:
- Ñimewuma ko… mënatuma ko…
Buur bi tontu ko ne:
- Hum! Hum! Kon ma… ma digal la yenn saa yi ngay óbbali, yenn
saa yi…
Mu kebetu tuuti, mel ni ku ñéññ. Ndax buur bi nanguwul benn
yoon ku bëtt kilifteefam. Nanguwul ku ko ñakk a déggal. Buur bu mat
buur la woon. Ndegam ku baax lool la woon, dafa daan digle lu yenu
maanaa. Dafa daan faral di wax naan:
- Su ma digalee soldaar mu soppiku piccum géej, te jëfewu ko, du
ci moom, ci man la.
Ndoomu buur si am kersa, daldi laaj:
- Ndax mën naa toog?
Buur bi xëcc, ak xëccin wu am daraja, wenn lafu mantoom bu
weex bi, daldi ko tontu:
- Digal naa la nga toog.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_40
|
38
Waaye ndoomu buur si jaaxle. Palanet bi dafa tuuti lool. Lan la
buur bi yilif? Mu ne ko:
- Sang bi… Nga baal ma ma laaj la…
Buur bi gaawantu ne ko:
- Digal naa la nga laaj ma.
- Sang bi… lan nga yilif?
Buur bi tontu ko ak woyofaay:
- Lépp.
- Lépp?
Buur bi won ko ak joxoñ bu teey palanetam, yeneen palanet yi ak
biddéew yi. Ndoomu buur si ne ko:
- Lii lépp?
Mu tontu ko:
- Lii lépp…
Ndax buur bu mat buur la woon waaye buur bu matale tamit.
- Biddéew yi tamit, déggal nañu la?
Buur bi ne ko:
- Waawaaw. Dañuy nangu ci saa si. Nanguwuma reewande.
Ndoomu buur si yéemu ci boobu sañ-sañ. Su ko amoon, doon na
teewe, waxuma la ñeen-fukki sowu jant, waaye juróom-ñaar-fukk ak
ñaar, walla téeméer, walla sax ñaari téeméeri sowu jant ci bés bi, te
sax du tax mu andale siisam! Ndegam dafa xawoon a am lu ko naqari
ndax li xelam dem ci palanetam ba mu dëddu, mu ñime ñaan njekk
buur bi:
- Bëggoon naa gis ab sowu jant… Ñaan naa la ko rekk… Digalal
jant bi mu so…
- Su ma digaloon ab soldaar mu naawe tóor-tóor ak tóor-tóor ni
ab lëppaa-lëpp, mu fent ab taalif, wala mu soppiku piccum géej, bu
soldaar bi jëfewul ndigal li, man wala moom, kan moo newul ci dëgg?
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_41
|
39
Ndoomu buur si tontu ko, tontu bu amul nàttable:
- Xanaa yaw.
Buur bi teg ci:
- Dëgg la. Ku nekk danga koy sant la mu mën. Kilifteef ci lu xel
nangu la aju. Soo digalee sa waa réew ñu sóobu géej, dañuy fippu. Sañ
naa digle ñu nangul ma, ndax sama ndigal dafa yenu
maanaa.
Ndoomu buur si nga xam ne bu jàppee ab laaj, du
ko fàtte mukk, fàttali:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_42
|
40
- Waa, sama sowu jant bi nag?
- Sa sowu jant bi dinga ci jot. Dinaa ko digle. Waaye, ci xam-xam
bi ma am ci nguur, damay xaar ba matukaay yi daje.
Ndoomu buur si laaj ko:
- Kañ lay doon?
Buur bi seet ci arminaat bi, daldi koy tontu:
- Ãhãa! Booru… booru… ngoon booru juróom ñaari waxtu yu
tegal ñeen-fukki simila! Dinga gis ni ñu ma déggale.
Ndoomu buur si óbbali, réccu li mu amul woon sowu jantam bi ci
saa si, rax ci dolli dafa xawoon a géey. Mu ne buur bi:
- Damay dem. Amaatuma lenn lu may def fii.
Buur bi bégoon lool ci am ku mu yilif, tontu ko ne:
- Bul dem. Bul dem, dina la def jëwriñ!
- Jëwriñu lan?
- Jëwriñu… jëwriñ ji ñu dénk yoon!
- Waaye amul kenn ku ñuy àtte!
Buur bi ne ko:
- Kenn xamul. Wëraguma samam réew. Dama màggat lool,
amuma béréb bu ma def wëtiir, te dox bi dafa may sonal.
Ndoomu buur si sëgg ngir xoolaat geneen wetu palanet bi, daldi
ne ko:
- Oh! Gis naa ko ba noppi. Kenn nekku fa tamit…
Buur bi tontu ko:
- Kon nga àtte sa bopp. Looloo gën a jafe. Àtte sa bopp a gën a jafe
àtte ñeneen ñi. Soo fexee ba àtte sa bopp bu baax, mooy ku màndu
nga.
Ndoomu buur si ne ko:
- Man, mën naa àtte sama bopp fu nekk. Soxlawul ma dëkk fii.
Buur bi ne ko:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_43
|
41
- Ãhãa! Foog naa ci sama palanet, am na fi kaña gu màggat. Dinaa
koy dégg bu guddee. Dinga mën a àtte kaña gu màggat googu. Yenn
saa yi, dinga ko mën àtte, àtteb rey. Noonu ag dundam ñeel sab àtte.
Waaye saa su nekk, danga koy baal, ngir sakkanal ko, ndax genn rekk
la fi.
Ndoomu buur si tontu ko:
- Man, bëgguma di àtte, àtteb rey, yaakaar naa ne daal, damay dem.
Buur bi ne ko:
- Déedéet.
Waaye ndoomu buur si fabu na ba noppi, bëggul tiisloo buur bi:
- Su sama Sang bi bëggoon ku ko dégal ci saa si, dina ma sant lu
yenu maanaa. Doon na ma sant, maanaam, ma dem bala mat simila.
Yaakaar naa ne matukaay yi daje nañu…
Ndegam buur bi tontuwu ko dara, ndoomu buur si am sikki-
sàkka, ginnaaw bi mu binni, daldi dem…
Buur bi daldi gaawantu ne ko:
- Def naa la ngay sama ndawal réew.
Dafa doon ku am gëdda.
Ci tukkeem bi, ndoomu buur saa ngi wax ci am xelam ne: “mag ñi
dañu doy waar.”
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_44
|
42
XI
Ñaareelu palanet ba tiitarukat moo fa dëkkoon. Ba mu seenee
ndoomu buur si, mu daldi koy yuuxu:
- Ah! Ah! Nganug soppee ngoogu!
Ndax tiitarukat yi, ay soppe lañu jàppe ñeneen ñépp.
Ndoomu buur si ne ko:
- Jàmm nga am? Sa mbaxana
mi keemaane na de.
Mu tontu ko ne:
- Ngir nuyoo la. Ngir nuyoo
la bu ñu may tàccu. Waaye, fii
kenn rombu fi.
Ndoomu buur si nàndul
dara, ne ko:
- Ãhãa?
Tiitarukat bi xelal ko:
- Tàppal sa benn loxo ci
beneen bi.
Ndoomu buur si daldi tàpp
benn loxoom ci beneen bi.
Tiitarukat bi nuyoo ko summi
mbaxanaam tuuti.
Ndoomu buur si wax ci
xelam ne:
- Lii moo gën a neex ba ma
ganee buur ba.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_45
|
43
Mu tàmbaliwaat tàpp benn loxo bi ci beneen bi. Tiitarukat
bi tàmbaliwaat koo nuyoo summi mbaxanaam.
Ba mu mattee juróomi simila, ndoomu buur si tàmbale tàyyi
ci po mu géey mi. Mu laaj ko:
- Nees di def ba mbaxana mi wadd?
Waaye tiitarukat bi déggu ko. Tiitarukat yi ay tagg rekk
lañuy dégg. Mu laaj ndoomu buur si:
- Ndax naw nga ma lool?
- Lan mooy “naw”?
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_46
|
44
- “Naw” mooy nangu ne maay ki gën a rafet, ki dàqa solu, ki ëpp
xaalis, ki gën a muus ci palanet bi.
- Waaye yaw rekk la ci palanet bi!
- Amul solo. Neexal ma nga naw ma!
Ndoomu buur si yékkati ay mbagam tuuti, ne ko:
- Naw naa la, waaye ban njariñ la la loolu amal?
Ndoomu buur si daldi dem yoonam.
Ci tukkeem bi, mu ngi wax ci am xelam ne: “mag ñi dëgg-dëgg
dañu doy waar.”
XII
Palanet bi ci topp ab màndikat a fa dëkkoon. Nganam ga dafa gàtt
lool waaye xol bu naqari la jural ndoomu buur si.
Mu laaj màndikat bi mu fekk mu toog ne cell, uuf naaxu butéel yu
jeex ak butéel yu fees dell:
- Looy def fii?
Màndikat bu sëngéem bi tontu ko:
- Damay naan.
Ndoomu buur si laaj ko:
- Lu tax ngay naan?
Màndikat tontu ko:
- Ngir fàtte.
Ndoomu buur si yërëm ko, laaj ko:
- Ngir fàtte lan?
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_47
|
45
Màndikat bi sëggal bopp bi, wax ko dëgg gi:
- Ngir fàtte ne dama rus.
Ndoomu buur si yeene koo dimbali, laaj ko:
- Rus lan?
Màndikat bi daaneele:
- Rus a naan!
Mu daldi ne cell. Ndoomu buur si daldi dem yoonam, ànd ak
jaaxle.
Ci tukkeem bi, mu ngi wax ci am xelam ne: “mag ñi dëgg-dëgg
dañu doy waar lool.”
XIII
Ñeenteelu palanet bi ab jaaykat a ko moomoon. Nit kooku dafa
jàppoon ba siggiwul sax xool ndoomu buur si bi mu agsee.
Ndoomu buur si ne ko:
- Jàmm nga am? Sa sigaret bi fay na.
- Ñett ak ñaar muy juróom. Juróom ak juróom-ñaar muy fukk ak
ñaar. Fukk ak ñaar ak ñett muy fukk ak juróom. Jàmm rekk. Fukk
ak juróom ak juróom ñaar muy ñaar fukk ak ñaar. Ñaar-fukk ak ñaar
ak juróom-benn muy ñaar fukk ak juróom-ñett. Awma jotu taalat
ko. Ñaar fukk ak juróom-benn ak juróom muy fanweer ak benn.
Uf! Juróomi téeméeri milyoŋ ak benn yu teg juróom-benni téeméeri
junni ak ñaar-fukk ak ñaar yu teg juróom-ñaari téeméer ak fanweer
ak benn.
- Juróomi téeméeri milyoŋi lan?
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_48
|
46
- Hãa? Yaa ngi fi ba tey? Juróomi téeméeri milyoŋi… xamatuma
sax… dama bari liggéey! Man, amuma caaxaan, duma kafe mbir yu
amul solo! Ñaar ak juróom muy juróom ñaar…
Ndoomu buur si nga xam ne bu jàppee ab laaj, du ko mus a bàyyi ci
àdduna, bamtuwaat:
- Juróomi téeméeri milyoŋi lan?
Jaaykat bi siggi:
- Juróom-fukki at ba ma dëkkee ci palanet bii ba tey, ñetti yoon
rekk lañu ma lëjal. Bu njëkk bi tollu na ci ñaar fukki at ak ñaar,
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_49
|
47
gunóor la woon bu jóge fu kenn xamul. Riiram la ne kurr, ba ma
juum ci sama waññ. Ñaareel bi tollu na ci fukki at ak benn, tif ju
yëngu la woon. Dama tàggatuwul. Amuma jotu wëndéelu. Man,
amuma caaxaan. Ñetteel bi… mu ngi nii! Maa ngi doon wax juróomi
téeméeri milyoŋ ak benn…
- Milyoŋi lan?
Jaaykat bi xam ne mënul a xëcc benn yoon:
- Milyoŋi mbir yooyu ñuy seen ci asamaan si yenn saa yi.
- Ay weñ?
- Déedéet, mbir yooyu di xóoy.
- Ay yamb?
- Déedéet. Mbir yu mboq yooyu di xalaatloo ñu yaafuus ñi. Waaye
man, amuma caaxaan. Amuma jotu xalaat ni ñooñu.
- Ah! ay biddéew?
- Waaw kay. Ay biddéew.
- Looy doye juróomi téeméeri milyoŋi biddéew ak benn?
- Juróomi téeméeri milyoŋ ak benn yu teg juróom-benni téeméeri
junni ak ñaar-fukk ak ñaar yu teg juróom-ñaari téeméer ak fanweer ak
benn. Man, amuma caaxaan, dama farlu.
- Looy doye biddéew yooyu?
- Lu ma leen di doye?
- Waaw.
- Dara. Dama leen di moom.
- Danga moom biddéew yi?
- Waaw.
- Waaye mus naa gis buur bu…
- Buur yi moomuñu. Dañuy “yilif”. Bokkul dara.
- Moom biddéew yi, lu mu lay jariñ?
- Am alal la may jariñ.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_50
|
48
- Am alal, lu mu lay jariñ?
- Jénd yeneen biddéew, su leen kenn gisee.
Ndoomu buur si wax ci xelam ne: “Ki moom, ni sama màndikat
ba lay xalaate.” Terewul mu laajaat ko beneen laaj:
- Nan lañu mën a moome biddéew yi?
Jaaykat bi ñurumtu, tontu ko:
- Ku leen moom?
- Xamuma ko. Kenn.
- Kon maa leen moom, ndax man la ci sama xel jëkk a dem.
- Loolu doy na?
- Waawaaw. Boo gisee wurus wu kenn moomul, yaa ko moom.
Boo gisee dun bu kenn moomul, yaa ko moom. Boo njëkkee am ab
xalaat, danga koy aarlu ak kayitu seede: yaa ko moom. Ndegam kenn
musul a xalaata moom biddéew yi lu dul man, kon maa leen moom.
Ndoomu buur si ne ko:
- Dëgg la kay. Loo leen di doye?
Jaaykat bi ne ko:
- Dama leen di saytu. Dama leen di waññ di leen waññaat. Yombul.
Waaye, ku ñàkk caaxaan laa!
Waaye ndoomu buur si loolu doyu ko ba tey.
- Man, su ma moomee ag kol, mën naa ko laxas sama baat yóbbu.
Man, su ma moomee ab tóor-tóor, mën naa ko witt yóbbu. Waaye,
mënoo witt biddéew yi!
- Déedéet, waaye mën naa leen a dénkaane bank.
- Loolu mooy lan?
- Loolu mooy damay bind ci aw kayit ñaata biddéew laa am. Ma
daldi tëj ak caabi kayit woowu ci tirwaal.
- Mu daldi jeex?
- Doy na sëkk!
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_51
|
49
Ndoomu buur si xalaat ne: “Reelu na. Xaw na taaru. Waaye
daanaka ay caaxaan la.”
Xalaat yi ndoomu buur si amoon ci mbir yu amul caaxaan yi
wuute woon na ak xalaati mag ñi.
Mu waxaat ne:
- Man, am naa tóor-tóor bu may suuxat bés bu nekk. Am naa ñetti
tundi-safara yu may bomb ayubés bu nekk. Ndax damay bomb wi fay
tamit. Kenn xamul. Li ma leen moom, am na njariñ ci sama tundi-
safara yi, am na njariñ tamit ci sama tóor-tóor bi. Waaye, amaloo
njariñ biddéew yi…
Jaaykat bi ubbi gémmiñam, waaye amul lu mu tontu. Ndoomu buur
si daldi dem yoonam. Ci tukkeem bi, mu ngi wax ci am xelam ne: “mag
ñi dëgg-dëgg dañu weesu doy waar.”
XIV
Juróomeelu palanet bi dafa doyoon waar lool. Moo gënoon a tuuti
ci yépp. Daanaka làmpu mbedd ak taalkatu làmpu mbedd rekk a fa
xajoon. Ndoomu buur si mënul woon xalaat lan la ab làmpu mbedd
ak taalkatu làmpu mbedd di jariñ, fenn ci asamaan si, ci ab palanet
bu amul genn kër ak kenn nit. Terewul mu wax ci xelam ne:
“Xay-na nit kooku yenuwul maanaa, waaye moo gën a yenoodiku
maanaa buur ba, tiitarukat ba, jaaykat ba ak màndikat ba. Aylayéwén,
liggéeyam am na maanaa. Bu taalee làmpu mbedd mi, dafay mel ni lu
jur ab biddéew wala ab tóor-tóor. Bu fayee làmp mbedd mi, dafay mel
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_52
|
50
ni lu nelawloo tóor-tóor bi wala biddéew bi. Liggéey bu taaru lool la.
Dëgg-dëgg lu am njariñ la, ndax dafa taaru.”
Bi mu agsee ci palanet bi, dafa nuyu taalkat bi nuyoo bu ànd ak
teggin:
- Jàmm nga am? Lu tax nga fay sa làmpu mbedd mi?
Taalkat bi tontu ko:
- Ndigal la. Jàmm nga fanaane?
- Lan mooy ndigal li?
- Mooy ma fay làmpu mbedd mi. Jàmm nga yendoo?
Mu daldi koy taalaat.
- Waa, lu tax nga taalaat ko?
Taalkat bi tontu ko ne:
- Ndigal la.
Ndoomu buur si ne ko:
- Nànduma dara.
Taalkat bi ne:
- Amul dara lu ñuy nànd fii. Ndigal la, ndigal la. Jàmm nga
fanaane?
Mu daldi fay làmpu mbedd mi.
Mu daldi fomp jëwam ak muswaar bu am karo yu xonq.
- Liggéey bu jafe lool laay def nii. Yenu woon na maanaa bu njëkk.
Dama daan fay suba gi, di taal ngoon gi. Daan naa noppalu li des ci
bëccëg gi, di nelaw li des ci guddi gi…
- Booba ba tey, ndigal li dafa soppiku?
Taalkat bi ne ko:
- Booba ba tey, ndigal li soppikuwul. Loolu mooy jéyya ji! At
mu nekk, palanet bi dafay wëndéelu bu gën a gaaw, te ndigal li
soppikuwul!
Ndoomu buur si ne ko:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_53
|
“Liggéey bu jafe lool laay def nii.”
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_54
|
52
- Léegi nag?
- Léegi amatuma senn saa su may noppalu, ndax simila bu nekk mu wër
benn yoon. Dinaa taal, fay benn yoon simila bu nekk!
- Loolu doy na waar! Ci sa palanet bés yi simila lañuy def.
Taalkat bi ne ko:
- Doyul waar dara. Bi nu dalee wax ak léegi tollu na ci weer.
- Weer?
- Waaw. Fanweeri simila. Fanweeri bés! Jàmm nga yendoo?
Mu daldi taalaat làmpu mbedd mi. Ndoomu buur si xool ko,
daldi sopp taalkat boobu nga xam ne dafa sàmmoo woon ndigal.
Mu fàttaliku sowu jant ya mu daan andale siisam ba, di leen wërali
boppam. Mu bëgg a dimbali xaritam bi:
- Xam nga… xam naa pexe mu lay noppal saa yu la neexee…
Taalkat ne ko:
- Loolu laa bëgg saa su nekk.
Ndax, mënees na jëfe ndigal ba noppi tàyyeel.
Ndoomu buur si teg ci ne:
- Sa palanet bi dafa ndaw ba mën nga ko wër ci ñetti jéego. Doo def lu
dul dox ndànk ngir nekk ci naaj wi. Boo bëggee noppalu, dangay dox…
su ko defee, bés bi dafa yàgg nu mu la neexee.
Taalkat bi ne ko:
- Loolu du ma jariñ lu bari. Li ma bëgg ci sama àdduna mooy
nelaw.
Ndoomu buur si ne ko:
- Amoo wërsëg.
Taalkat bi ne ko:
- Amuma wërsëg. Jàmm nga fanaane?
Mu daldi fay làmpu mbedd mi.
Ndoomu buur si wéyal tukkeem, di wax ci xelam ne:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_55
|
53
“Kooku, ñeneen ñépp a ko doon jéppi, buur ba, tiitarukat ba,
màndikat ba, jaaykat ba. Waaye moom doŋŋ a ma nuruwul ku reetaanlu.
Xay-na li muy toppatoo leneen lu dul boppam a tax.”
Mu binni, binnig réccu, daldi ne:
“Kooku rekk laa ci mënoon a def xarit. Waaye palanetam bi dafa
ndaw lool. Ñaar xajuñu fa…”
Li ndoomu buur si nanguwul woon a wax mooy, junni ak ñeenti
téeméer ak ñeent fukki sowu jant ci ñaar-fukki waxtu ak ñeent la
doon réccu ca palanet bu sell booba!
XV
Juróom benneelu palanet bi moo gën a yaatu fukki yoon. Màggat gu
doon bind ay téere yu réy a fa dëkkoon. Bi mu séenee ndoomu buur si
mu daldi xaacu ne:
- Waaw kay! Ab wërkat a ngi!
Ndoomu buur si toog ci taabal ji, daldi nokki tuuti. Bari woon na
lu mu tukki lool! Màggat gi ne ko:
- Fan nga jóge?
Ndoomu buur si ne ko:
- Téere bu réy bi lan la? Lan ngay def fii?
Màggat gi ne ko:
- Gëstukatu jéeri laa.
- Lan mooy gëstukatu jéeri?
- Am kaaŋ la mu xam fan la géej yi, dex yi, dëkk yi, tund yi ak
màndiŋ yi nekk.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_56
|
54
Ndoomu buur si ne ko:
- Loolu, am na solo lool. Loolu nag, liggéey dëggentaan la!
Mu daldi xool li ko wër ci palanetu gëstukat bi. Musul woon a gis
palanet bu amee nii daraja.
- Sa palanet bi rafet na lool. Ndax am na ay géej-mbàmbulaan?
Gëstukat bi ne ko:
- Mënuma koo xam.
- Ah! (Ndoomu buur si am mbetteel) Ay tund nag?
Gëstukat bi ne ko:
- Mënuma ko xam.
- Ay dëkk, ay dex ak ay màndiŋ nag?
Gëstukat bi ne ko:
- Mënuma ko xam tamit.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_57
|
55
- Xanaa doo gëstukatu jéeri?
Gëstukat bi ne ko:
- Dëgg la, waaye duma wërkat. Ay wërkat laa ñàkk dëgg-dëgg. Du
gëstukatu jéeri ji mooy waññ dëkk yi, dex yi, tund yi, géej yi, géej-
mbàmbulaan yi ak màndiŋ yi. Gëstukatu jéeri jotam mayu ko muy
wëndéelu. Du jóg biróom. Waaye fa lay dalal wërkat yi. Dafa leen di
laaj, su noppee mu bind seeni fàttaliku. Su jàppee ni fàttalikuy kenn
ci ñoom nuru na ko lu am solo, gëstukatu jéeri ji dafay càmbarlu
njubtel wërkat bi.
- Lu tax loolu?
- Ndax wërkat buy fen dafay indi jëyyë ci téerey xam-xamu jéeri ji.
Wërkat buy màndi tamit.
Ndoomu buur si ne ko:
- Lu tax loolu?
- Ndax màndikat yi ñaari gis-gis lañuy am. Ba tax na gëstukatu
jéeri ji ñaari tund lay bind, foo xam ne wenn rekk a fa am.
Ndoomu buur si ne ko:
- Xam naa kenn koo xam ne wërkat bu bon lay doon.
- Mën na nekk. Kon bu njubtel wërkat bi wéree, ñu càmbar li mu gis.
- Dañuy dem seeti?
- Déedéet. Loolu dafa jafe lool. Dañuy sant wërkat bi mu indi ay
firnde. Ci misaal, su fekkee dafa gis aw tund wu rey, dañu koy sant
mu indee ca xeer yu mag.
Gëstukat bi yéemu ci saa si:
- Waaye yaw, fu sori nga jóge! Ab wërkat nga! Nanga ma misaal sa
palanet!
Gëstukat bi ubbi téereem bi, sàtt kareyoŋ. Dañuy njëkk a binde
kareyoŋ nettaliy wërkat yi; xaar ba wërkat bi indi ay firnde, ñu soog
koo binde daa.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_58
|
56
Gëstukat bi ne ko:
- Yaw laay xaar.
Ndoomu buur si ne ko:
- Oh! Sama palanet, taxu koo am solo, dafa tuuti lool. Ñetti tundi-
safara laa fa am. Ñaar yuy yënd ak wenn wu fay. Waaye kenn xamul.
Gëstukat bi ne ko:
- Kenn xamul kay.
- Am naa fa tamit ab tóor-tóor.
Gëstukat bi ne ko:
- Dunu bind tóor-tóor.
- Lu tax loolu! Ñoo gën a rafet!
- Ndax tóor-tóor yi dañu yàggadi.
- Lan mooy “yàggadi”?
Gëstukat bi ne ko:
- Téerey xam-xamu jéeri ji ñoo gën a am maanaa ci téere yi. Duñu
xewwi mukk. Bariwul lu aw tund di tuxu. Bariwul lu géej-mbàmbulaan
di ŋacc. Mbir yu nekk ba fàww lañuy bind.
Ndoomu buur si dog ko:
- Waaye tundi-safara yi fay mën nañoo gimmi. Lan mooy
“yàggadi”?
Gëstukat bi ne ko:
- Moo xam tundi-safara yi dañu fay wala dañu gimmi, lépp a yem
ci nun. Li am solo ci nun mooy tund wi du soppiku.
Ndoomu buur si nga xam ne bu jàppee ab laaj, du ko fàtte mukk,
bàntuwaat:
- Waaye, lan mooy “yàggadi”?
- Mooy “loo xam ne balaa yàgg mu raaf”.
- Sama tóor-tóor bi kon balaa yàgg mu raaf?
- Waawaaw.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_59
|
Ndoomu buur si wax ci am xelam ne: “sama tóor-tóor bi dafa
yàggadi, amul lu dul ñeenti dég ngir aar boppam ci lépp! Ma bàyyi ko
moom doŋŋ ca sama palanet ba!”
Looloo doon réccoom bu njëkk. Waaye, mu dellu dëgëral fitam.
Mu laaj ko:
- Loo may digal ma nemmikuji ko?
Gëstukat bi tontu ko:
- Palanetu Àdduna. Palanet bu am aw tur la…
Ndoomu buur si daldi dem yoonam, di xalaataale tóor-tóoram ba.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_60
|
58
XVI
Juróom-ñaareelu palanet bi kon mooy Àdduna.
Àdduna bokkul ak yeneen palanet yi. Am na fi téeméer ak fukk ak
benni buur (bu ñu ci boolee buuri Afrig), juróom ñaari junni gëstukati
jéeri, juróom-ñeenti téeméeri junniy jaaykat, juróom ñaari milyoŋi
màndikat ak genn-wàll, ñetti téeméeri milyoŋi tiitarukat ak fukk ak
benn, maanaam lu jige ñaari milyaari mag.
Su ma leen di misaal dayo Àdduna si, dama leen naan laata ñuy
sos kuuraŋ bi, wareesoon na fee toppatoo gàngoorum ñeenti téeméeri
junni taalkati làmpu mbedd ak juróom-benn fukk ak ñaar ak juróomi
téeméer ak fukk ak benn, ci juróom-benni pàcci Àdduna si.
Boo ko dàndee, dafa rafet lool ci ab séen. Yëngu-yëngu gàngoor
googa dafa mengoo ba mel ni tuusu mbër. Taalkati làmpu mbedd
yu Ostaraali ak yu Seland-gu-Bees ñów jiitu. Ginnaaw ba ñu taalee
seeni làmp, ñu dem tëddi. Topp ci, taalkati làmpu mbedd yu réewum
Siin ak Siberi. Ñooñu tamit noppi dellu ci làng gi. Ginnaaw bi
taalkati làmpu mbedd yu réewum Riisi ak yu réewum End daldi ci
topp. Ginnaaw bi yu Afrig ak yu Tugël. Ginnaaw bi yu Bëj-Saalumu
Amerig. Ginnaaw bi yu Bëj-Gànnaaru Amerig. Te duñu mus a juum
ci ni ñuy dugge ci géew bi. Yéeme woon na lool.
Taalkatu làmpu mbedd bu catul Bëj-Gànnaar ak taalkatu làmpu
mbedd bu catul Bëj-Saalum doŋŋ a saxoo woon tayyel ak leeb: ñaari
yoon lañu daan liggéey ci at mi.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_61
|
59
XVII
Bu ñu bëggee tiitaru, du ñàkk ñu fen ci tuuti. Taxumaa gore lool bi
may wax ci taalkati làmpu mbedd yi. Mën na am ma def ci boppu nit
ñi xamul sunu palanet xalaat bu amul. Nit ñi feesuñu Àdduna si. Su
fekkoon ne ñaari milyaari nit ñi dëkk ci Àdduna dañu taxa woon,
xaw a tancalikoo, ni ci am ndaje, dinañu xaj ci am pénc mu gudde
fanweeri kilomeetar yaatoo fanweeri kilometaar. Doon nañu mën a
saam nit ñépp ci dun bi gën a ndaw géejug Pasifig.
Mag ñi duñu la gëm dëgg-dëgg. Dañu foog ne dañu jël palaas bu
bari. Dañu yaakaar ne dañu am dayo ni ay guy. Nanga leen digal ñu
xayma ko. Dañu bëgg ay lim: dina leen neex. Waaye bul sonal sa bopp
ak woowu sas. Jaru ko. Wóolu nga ma.
Ndoomu buur si jaaxle lool ndax fekku fi kenn bi mu ne cëpp
ci Àdduna. Tiitoon na ndax dafa foogoon ne dafa jaawale palanet
yi, waaye mu daldi gis jaaro bu mel ni weer wi di yëngu ci suuf si.
Ndoomu buur si tëb ne:
- Jàmm nga am?
Jaan ji ne ko:
- Jàmm rekk.
Ndoomu buur si laaj ko:
- Ci ban palanet laa cëppeelu?
Jaan ji tontu ko:
- Ci Àdduna, ci Afrig.
- Ah!… Kon kenn nekkul ci Àdduna?
Jaan ji ne ko:
- Fii, màndiŋ la. Kenn nekkul ci màndiŋ yi. Àdduna si dafa
yaatu.
Ndoomu buur si toog ci aw xeer, daldi téen. Mu ne ko:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_62
|
60
- Xamuma ndax biddéew yi génn nañu ba kenn ku nekk mën a gis
sa bos. Seenal sama palanet. Mu ngi nii tiim ñu… Waaye sori na de!
Jaan ji ne ko:
- Rafet na. Looy defsi fii?
Ndoomu buur si ne ko:
- Dama am ay jafe-jafe ak ab tóor-tóor.
Jaan ji ne ko:
- Ah!
Ñu daldi ne cell.
Ndoomu buur si mujj ne ko:
- Ana nit ñi? Xaw nañoo wéet ci màndiŋ mi…
Jaan ji ne ko:
- Wéet nañu tamit ci biir nit ñi.
Ndoomu buur si xool ko lu yàgg.
Mu mujj ne ko:
- Mala mu doy waar nga, sew ruuc ni baaraam…
Jaan ji ne ko:
- Waaye ma ëpp doole baramub buur.
Ndoomu buur si muuñ:
- Amoo doole lool… amoo sax ay tànk… mënoo sax tukki…
Jaan ji ne ko:
- Mën naa la yóbbu fu gën a sori fa la gaal di yóbbu.
Mu daldi laxasu ci waq wi ni lamu wurus. Mu waxaat ne:
- Ku ma laal, dinaa ko delloo ca boroomam ba mu jóge woon. Waaye
danga sell te ca ab biddéew nga jóge…
Ndoomu buur si tontuwul dara.
- Dama la yërëm, yaw mu néew doole mi, ci Àdduna su dëgër sii.
Mën naa la dimbali, soo nammee sa palanet ba. Mën naa…
Ndoomu buur si ne ko:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_63
|
Mu mujj ne ko: “Mala mu doy waar nga, sew ruuj ni baaraam…”
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_64
|
62
- Oh! Dégg naa la bu baax. Waaye, lu tax ngay cax foo tollu?
Jaan ji ne ko:
- Dama leen di tekki ñoom ñépp.
Ñu daldi ne cell.
XVIII
Ndoomu buur si romb màndiŋ mi, ab tóor-tóor kepp la fa dajeel. Tóor-
tóor bu am ñetti xob, tóor-tóor bu tekkiwul dara…
Ndoomu buur si ne ko:
- Jàmm nga am?
Tóor-tóor bi tontu ko:
- Jàmm rekk.
Ndoomu buur si laaj ko ak ay teggin:
- Ana nit ñi?
Tóor-tóor bi musoon a gis am njëgg di romb:
- Nit ñi? Yaakaar naa, am na fi juróom-benn ba juróom-ñaar. Séen
naa leen yàgg na. Waaye kenn xamul fu ñu nekk. Ngelaw lee leen di
jiital. Amuñu ay reen, looloo leen sonal lool.
Ndoomu buur si ne ko:
- Tàggu naa la.
Tóor-tóor bi ne ko:
- Yàlla nañu Yàlla wonalewaat.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_65
|
XIX
Ndoomu buur si jàll ci tund wu kawe. Ñetti tundi-safara ya ko yemoon ci
ay wóom rekk la mus a xam ci ay tund. Mu jëfandikoo tundu-safara wu
fay wi ni ag toogu. Mu daldi xalaat ne: “Ci tund wu kawee nii, dinaa war
a séen palanet bépp ak nit ñépp…” Waaye séenul lu dul ay tund yu ne sàyy
ni ay ràbb yu ñaw lool.
Mu tëb ne:
- Jàmm nga am?
Baatam bi di awu:
- Jàmm nga am… Jàmm nga am… Jàmm nga am…
Ndoomu buur si ne ko:
- Yaw la kan?
Baatam bi di awu:
- Yaw la kan… Yaw la kan… Yaw la kan…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_66
|
64
Mu ne ko:
- Nangeen doon samay xarit, dama wéet.
Baatam bi di awu:
- Dama wéet… Dama wéet… Dama wéet…
Mu daldi xalaat ne: “Bii palanet a doy waar! Dafa wow koŋŋ, te
ñaw lool, te saf sàpp xorom. Rax ci dolli nit ñi ñàkk mébét. Dañuy
bàntu li ñu leen wax… Ca sama palanet, amoon naa fa ab tóor-tóor:
saa su nekk mooy njëkk a wax…”
XX
Ginnaaw bu ndoomu buur si jaaree ci ay suuf, ay xeer ak ay galaas, mu
daldi yem ci aw yoon. Yoon yépp ci ay nit lañu jëm.
Mu ne:
- Jàmm ngeen am?
Tóokër bu bari ay roos la woon. Roos yi ne ko:
- Jàmm rekk.
Ndoomu buur si di leen xool. Ñoom ñépp tóor-tóoram ba lañuy
nurool. Mu laaj leen ak mbetteel:
- Yeen la ñan?
Roos yi tontu ko:
- Ay roos lañu.
Ndoomu buur si ne:
- Ah!
Mu daldi am lu ko naqari. Tóor-tóoram ba ne woon na ko ci aw
xeetam moom rekk la ci palanet yépp. Gis nga léegi, ci benn tóokër
rekk, am na fi juróomi junni yu nuroo!
Mu xalaat ne: “Doon na am kersa lool, su gisoon lii… doon na sëqët lu
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_67
|
Palanet bii dafa wow koŋŋ, te ñaw lool, te saf sàpp xorom.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_68
|
66
bari, dee-deelu ngir mucc ci gile gàcce. Te kon fokk ma faj-fajlu ko ndax
su ma ko deful, sañ na xaru ngir toxoral ma…”
Mu daldi xalaataat ne: “Man rekk a am tóor-tóor bu mel nii
ndekete amuma lu dul benn tóor-tóor ci yeneen yépp. Loolu ak ñetti
tundi-safara yi yem ci samay wóom, te wenn wi sax xay-na dafa fay ba
fàww, taxuma doon dëgg-dëgg doomu buur bu mag…” Mu tëdd ci
ñax mi, di jooy.
XXI
Noonu, wel wi ne tëll. Wel wi ne ko:
- Jàmm nga am?
Ndoomu buur si wëlbatiku daldi koy fay ak ay teggin:
- Jàmm rekk.
Waaye gisul dara. Kàllaama gi ne ko:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_69
|
- Maa ngi ci suufu new gi…
Ndoomu buur si ne ko:
- Yaw la kan? Rafet nga lool…
Wel wi ne ko:
- Wel laa.
Ndoomu buur si ne ko:
- Kaay fo ak man. Dama géey lool…
Wel wi ne ko:
- Mënuma fo ak yaw, ndax kenn tàggatu ma.
Ndoomu buur si ne ko:
- Ah! baal ma.
Waaye ginnaaw bi mu xalaatee mu teg ci ne:
- Lan mooy “tàggat”?
Wel wi ne ko:
- Dëkkoo fi. Looy seet?
Ndoomu buur si ne ko:
- Nit ñi laay seet. Lan mooy “tàggat”?
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_70
|
68
Wel wi ne ko:
- Nit ñi dañu yore ay fetal di rëbb. Loolu dafa lakkale lool! Dañuy
yar ay ginaar tamit. Loolu rekk ay seen njariñ. Ay ginaar ngay wut?
Ndoomu buur si ne ko:
- Déedéet, ay xarit laay wut. Lan mooy “tàggat”?
Wel wi ne ko:
- Loolu lu xaw a xewwi la. Loolu mooy “digaale…”.
- Digaale?
Wel wi ne ko:
- Waawaaw. Ci man, ag gone rekk nga, yaw ak téeméeri junni
gone yi yeen a yem kepp. Te soxlawuma la. Te yaw tamit, soxlawoo
ma. Ci yaw, aw wel rekk laa, man ak téeméeri junni wel yi noo yem
kepp. Waaye soo ma tàggatee, dinanu soxlaante. Yaw rekk laay am ci
àdduna. Man rekk ngay am ci àdduna…
Ndoomu buur si ne ko:
- Maa ngi soog a xam. Am na ab tóor-tóor… foog naa dafa ma
tàggat…
Wel wi ne ko:
- Mën na am. Ci Àdduna si, gis nañu fi lu nekk…
Ndoomu buur si ne ko:
- Oh! Du ci Àdduna si kat.
Wel wi mel ni ku jaaxle lool:
- Ca beneen palanet?
- Waaw.
- Ndax dafa am ay rëbbkat ca booba palanet?
- Déedéet.
- Loolu am na solo! Ay ginaar nag?
- Déedéet.
Wel wi binni:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_71
|
69
- Dara matul.
Waaye wel wi delluwaat ci xalaatam ba:
- Sama dund gi dafa géey. Damay rëbb ginaar yi, nit ñi di ma rëbb.
Ginaar yépp a yem, nit ñépp a yem tamit. Ba tax na dama xaw a wéet.
Waaye soo ma tàggatee, sama dund gi dina gën a naaj. Dinaa xàmme
riirum ndëggu mu wuute ak yeneen yépp. Yeneen yi dañu may laxatuloo
ci biir suuf. Sa bos dafa may wootale ci samam pax ni am tëgg. Te nag
xoolal! Ndax seen nga nale tooli mboq ya? Duma lekk cere. Mboq amalu
ma njariñ. Tooli mboq yi du ma fàttali dara. Te loolu lu tiis la! Waaye
karaw gu mboq nga am. Kon dina neex lool boo ma tàggatee! Mboq mi
nuru ak sa karaw gi dina tax ma lay fàttaliku. Te riirum ngelaw li ci biir
tooli mboq yi dina ma neex…
Wel wi ne cell, di xool ndoomu buur si ba mu yàgg, mu ne ko:
- Ngir Yàlla… tàggat ma!
Ndoomu buur si tontu ko:
- Bëgg naa ko, waaye amuma jot. Am naa ay xarit yu ma war a
xameel, ak lu bari lu ma war a xam.
Wel wi ne ko:
- Mëneesula xam lu dul mbir yi ñu tàggat. Nit ñi amatuñu jotu
xam dara. Dañuy jënd mbir yu sotti ba noppi ci jaaykat yi. Waaye,
ndegam amul ñuy jaay ay xarit, nit ñi amatuñu ay xarit. Soo bëggee
ab xarit, tàggat ma!
Ndoomu buur si ne ko:
- Lan laay def?
Wel wi tontu ko:
- Dangay bañ a yàkkamti lool. Dangay toog nale ci ñax mi, xaw
ma sori tuuti. Dinaa la xeelu, waaye doo wax dara. Wax mooy indi
réeroo. Waaye, bés bu nekk, dinga mën a gën a jigesi…
Ca ëllëg sa, ndoomu buur si dellusiwaat.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_72
|
Wel wi ne ko:
- Dellusiwaat waxtu wa nga ñówoon démb, moo gën. Ci misaal, su
fekkee danga ñów ñeenti waxtu ci ngoon, ca ñetti waxtu laay tàmbale
bég. Lu waxtu wi gën di sori ma gën di bég. Bu ñeenti waxtu di jot,
dina fekk ma ràkkaju, ma jaaxle: dinaa xam mbégte lan moo koy fay.
Waaye soo ñówee saa su la neexee, duma xam mukk ban waxtu laay
solal sama xol… Fokk ay xarbaax am.
Ndoomu buur si ne ko:
- Lan mooy xarbaax?
Wel wi ne ko:
- Loolu tamit lu xaw a xewwi la. Looloo waral bés du nuroo ak
yeneen yi, waxtu du nuroo ak yeneen yi. Ci misaal, samay rëbbkat
am nañu ay xarbaax. Alxames dañuy fecc ak janqi dëkk bi. Noonu
alxames bés bu neex lool la! Damay doxantu ba ca tooli ñàmbi ya.
Su rëbbkat yi doon fecc saa su leen neexee, bés yépp ay nuroo, te kon
duma mus a bër.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_73
|
“Ci misaal, su fekkee danga ñów ñeenti waxtu ci ngoon,
ca ñetti waxtu laay tàmbale bég.”
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_74
|
72
Noonu ndoomu buur si tàggat wel wi. Bi taggatoo jigesee, wel wi
ne ko:
- Ah!… Dinaa jooy.
Ndoomu buur si ne ko:
- Yaa ko def, musuma bëgg lu la naqari, waaye yaa bëggoon ma
tàggat la…
Wel wi ne ko:
- Waawaaw.
Ndoomu buur si ne ko:
- Waaye dinga jooy!
Wel wi ne ko:
- Waawaaw.
- Kon kay jariñu la dara!
Wel wi ne ko:
- Jariñ na ma, ndax melokaanu mboq mi.
Mu daldi ci teg ne:
- Demal seetiwaat roos ya. Dinga xam ne sa bos benn la ci àdduna.
Dinga dellusi tàggu ma, ma neexale la benn ndéey.
Ndoomu buur si seetiwaat roos yi. Mu ne leen:
- Nuroowuleen dara ak sama roos ba, doonaguleen dara. Kenn
tàggatuleen, te yeen tamit tàggatuleen kenn. Yeen a ngi mel ni sama
wel wa. Wel wu mel ni yeneen téeméeri junni wel yi kepp la woon.
Waaye def naa ko sama xarit, léegi moom rekk la am ci àdduna.
Roos yi daldi am kersa lool.
Mu waxaat leen:
- Rafet ngeen waaye dangeen ne wéyëŋ. Kenn mënul dee ndax
yeen. Dëgg la, sama roosu bopp ba, kuy romb dina foog ne moom
ak yeen a yem. Waaye moom rekk a leen ëpp solo yeen yépp, ndax
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_75
|
Mu tëdd ci ñax mi, di jooy.
moom laa suuxat. Ndax moom laa dëpp leget. Ndax moom laa fege
aw sàkket. Ndax moom laa reyal ay sax (ba mu des ñaar wala ñett
yuy dooni lëppaa-lëpp). Ndax moom laa déglu muy ñaxtu, wala muy
damu, wala sax mu noppi yenn saa yi. Ndax sama roos la.
Mu dellusiwaat ci wel wi. Mu ne ko:
- Tàggu naa la…
Wel wi ne ko:
- Yàlla nañu Yàlla wonalewaat. Lii mooy sama ndéey li. Lu yomb
la: xol ay gis dëgg-dëgg, waaye li am solo bët du ko gis.
Ndoomu buur si bantuwaat ko, ngir bañ ko fàtte:
- Li am solo bët du ko gis.
- Waxtu yi nga ñàkk ngir sa roos bee tax mu am solo lool.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_76
|
74
Ndoomu buur si ne, ngir bañ ko fàtte:
- Waxtu yi ma ñàkk ngir sama roos…
Wel wi ne ko:
- Nit ñi dañu fàtte dëgg googu, waaye waroo ko fàtte. Yaa war a
yilif li nga tàggat ba fàww. Yaa yilif sa roos ba…
Ndoomu buur si bamtuwaat ko, ngir bañ ko fàtte:
- Maa yilif sama roos ba…
XXII
Ndoomu buur si ne ko:
- Jàmm nga am?
Juuyeer bi ne ko:
- Jàmm rekk naam.
Ndoomu buur si ne ko:
- Looy def fii?
Juuyeer bi ne ko:
- Damay teqantal tukkikat yi, di leen def ay ëmbi junni. Damay
yónni saxaar yi leen di roñ, yenn saa yi ndijoor, yenn saa yi càmmoñ.
Saxaar gu gaaw te leer, di bëmb ni dënnu gi, yëngal mbaaru juuyeer
bi.
Ndoomu buur si ne ko:
- Aka ñoo yàkkamti. Lu ñuy seet?
Juuyeer bi ne ko:
- Ki ci boppu saxaar gi ci boppam xamu ko.
Ñaareelu saxaar gu gaaw te leer daldi bëmb, jëm geneen wet gi.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_77
|
75
Ndoomu buur si laaj:
- Dañu weññiku xaat?…
Juuyeer bi ne ko:
- Bokkuñu. Ab juuyoo la.
- Ndax dañu bégul fa ñu nekkoon?
Juuyeer bi ne ko:
- Kenn bégul fa nga nekk.
Ñetteelu saxaar gu gaaw te leer daldi bëmb.
Ndoomu buur si laaj:
- Ndax dañuy topp tukkikat yu njëkk ya?
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_78
|
76
Juuyeer bi ne ko:
- Toppuñu lenn. Dañuy nelaw ci biir, wala ñuy óbbali. Gone yi
rekk ay dóor seen bakkan ci palanteer yi.
Ndoomu buur si ne ko:
- Gone yi rekk a xam li ñuy seet. Doomu sagar dafa am solo lool,
ndax dafa leen di xañ jot, ba su ñu ko nangoo ci ñoom, ñuy jooy…
Juuyeer bi ne ko:
- Dañu am wërsëg.
XXIII
Ndoomu buur si ne ko:
- Jàmm nga am?
Jula bi ne ko:
- Jàmm rekk.
Ku doon jaay la ay doom yu gënatee baax, doom yuy faj mar. Soo
naanee benn ci ayubés bi, dootoo mar a naan.
Ndoomu buur si ne ko:
- Lu tax ngay jaay lii?
Jula bi ne ko:
- Ag yaxanal jot la gu réy. Boroom xam-xam yi def nañu ci ay waññ.
Dinañu yaxanal juróom fukki simila ak ñett ci ayubés bi.
- Lan lañu mën a def ci juróom-fukki simila ak ñett yooyu?
- Mën nañu ci def li leen neex…
Ndoomu buur si xalaat ne:
“Man, su ma amoon jotu juróom-fukki simila ak ñett, dina dox
ndànk jëm ci ab robine…”
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_79
|
77
XXIV
Sama paan bi ci màndiŋ mi am na léegi juróom-ñetti fan, te maa ngi
doon déglu nettali ndoomu buur si, di naanaale toq yi ma dese woon
ci ndox. Ma ne ndoomu buur si:
- Ah! sa fàttaliku yi neex nañu, waaye defaraguma sama ropplaan
bi ba tey, amatuma dara lu ma naan, te doon naa bég, man tamit, su
ma mënoon a dox ndànk jëm ci ab robine!
Mu ne ma:
- Wel, sama xarit ba…
- Sama ngóor si, doonatul wel wa!
- Lu tax?
- Ndax mar dinañu rey…
Waaye déggul fa may xalaate, mu daldi ma tontu:
- Am benn xarit baax na, su fekkee sax dañuy faatu. Man, bég naa
lool ci li ma amoon xaritu wel.
Ma xalaat ne:
“Njortul dañu repp. Musul xiif, musul mar. Tuuti naaj doy na
ko…”
Waaye mu xool ma, mu tontu ci sama xalaat:
- Dama mar tamit… nanu seet ab teen…
Ma def jëfinu ku tàyyi: tandale di seet ab teen ci màndiŋ mu yaatu
lool yenuwul maanaa. Waaye nu daldi jog dem.
Nu ne cell di dox ba mu am ay waxtu, mu guddi, biddéew yi daldi
tàmbale leer. Maa ngi leen doon seen ni ci gént ndax li ma maroon a
tax sama yaram xaw a tàng. Waxi ndoomu buur saa ngi doon fecc ci
sama xel mi.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_80
|
78
Ma laaj ko:
- Kon yaw tamit, danga mar?
Waaye tontuwul ci sama laaj. Dafa ma ne rekk:
- Ndox mën na baax tamit ci xol…
Nànduma li mu ma tontu, waaye ma ne cell… Xamoon naa bu
baax ne kenn waru ko woon na laaj.
Dafa sonnoon. Mu daldi toog. Ma toog ci wetam. Mu ne cell ba
mu yàgg, mu newaat:
- Biddéew yaa ngi rafet ndax ab tóor-tóor bu kenn gisul…
Ma ne ko “waaw”, dellu ne cell di xool ras-rasu suuf si, ci ceeñeeru
weer wi.
Mu teg ci ne:
- Màndiŋ mi dafa rafet…
Te muy dëgg. Dama mus a bëgg màndiŋ. Dangay toog ci jalu suuf.
Doo gis dara. Doo dégg dara. Waaye, am na lu ni tekk di leer…
Ndoomu buur si ne ko:
- Li gën a rafetal màndiŋ mi mooy ab teen a ngi ci làqu fenn…
Ma jékki-jékki nànd leeraayu suuf gu bari kumpa gi ma daldi bett.
Ba ma nekkee xale, dama dëkkoon ca kër gu màggat, te dañu daan
nettali ne dafa am alal ju fa làqatu. Naka-jekk, kenn musu ko gis,
wala sax seet ko. Waaye moo doon bégle ci kër googu. Sama kër gi
dafa ëmboon kumpa ci biir xolam…
Ma ne ndoomu buur si:
- Waaw, moo xam kër gi la, wala biddéew yi, wala màndiŋ mi, li
leen di taaral deesu ko gis…
Mu ne:
- Bég naa ci li nga bokk xalaat ak sama wel wa.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_81
|
Mu reetaan, làmb goj bi, wëndeel póli bi.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_82
|
80
Ndegam ndoomu buur si dafa yàndoor, ma daldi koy lewwu,
daldi teguwaat ci yoon wi. Sama yaram daw. Dama mel ni ku
yoroon lu am solo te dëgëradi. Fooguma sax ne am na lu ko gën
a dëgëradi ci Àdduna si. Maa ngi doon xool, ci leerug weer wi, jë
bu xoyyi boobu, gët yu tëju yooyu, karaw googu doon foyi-foyi, ma
daldi xalaat ne: “Li may gis nii aw àkk rekk la. Li ëpp solo mëneesu
koo gis…”
Ndegam tuñam yi teppaliku nañu, mu xaw a muuñ, ma daldi
xalaataat ne: “Li daawloo sama yaram ci ndoomu buur sii di nelaw,
mooy kóllëreem ak ab tóor-tóor, mooy nataalu roos buy leer ci
biiram ni tàkk-tàkkul làmp, buy nelaw sax…” Ma njort ne gënati
na dëgëradi. Dañu war a gën a aar làmp yi: as ngelaw mën na leena
fay…
Noonu may dox ba yem ci teen bi, bi jant bi di fenk.
XXV
Ndoomu buur si ne:
- Nit ñi, dañu naan dagaj ci saxaar yu gaaw yi, waaye dootuñu xam
li ñuy seet. Bu ko defee, ñuy tés-tési, di wëndeelu…
Mu daldi ci teg ne:
- Jaru ko…
Teen ba nu yemoon, nuroowul ak teeni Sahara yi. Teeni Sahara
yi ay pax yu ñu gas ci suuf si doŋŋ lañu. Bii, teenub dëkk lay nurool.
Waaye fii benn dëkk amu fi woon, mu mel ni dama doon gént.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_83
|
81
Mu ne ndoomu buur si:
- Lu doy waar la, lépp mat na: póli bi, baag bi ak goj bi…
Mu reetaan, làmb goj bi, wëndeel póli bi.
Poli bi daldi sab ni ag xandal gu màggat, bu ngelaw li nelawee lu
yàgg.
Ndoomu buur si ne:
- Yaa ngi dégg, nu ngi yee teen bii, mu daldi woy…
Bëgguma woon mu sonn. Ma ne ko:
- Bàyyil ak man, dafa diis ci yaw.
Ndànk ndànk ma jukki baag bi ba ci pind bi. Ma dej ko ci. Woyu
poli bi baa ngi doon riir ci samay nopp, maa ngi doon gis tamit jant bi
di yëngu ci biir ndox mi doon yëngu ba tey.
Ndoomu buur si ne:
- Dama mar a naan ci ndox mii, may ma ma naan…
Ma daldi nànd la mu doon seet!
Ma yékkati baag bi ba mu tolloo ak ay tuñam. Mu gëmm di naan.
Neexoon na ba mel ni xewu jàmm. Ndox moomu ëppoon na aw ñam
rekk. Mu ngi sosoo ci dox bi ci leerug biddéew yi, ci woyu póli bi, ci
sama coonoy loxo. Baaxoon na ci xol bi ni ab neexal. Ba ma dee gone,
leeraayu garabu Nowel, misigu meesu xaaju guddi, neexaayu ree ji
ñoo daan leeral neexalu Nowel ba ma daan jot.
Ndoomu buur si ne:
- Ci sa palanet, nit ñi dañuy bay juróomi junni roos ci benn
tóokër… te duñu ci gis li ñuy seet…
Ma tontu ko:
- Duñu ko gis…
- Ndekete li ñuy seet mën nañu koo fekk ci benn roos rekk wala ci
tuuti ndox…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_84
|
82
Ma tontu ko:
- Dëgg la kay.
Ndoomu buur si daldi ci teg ne:
- Waaye gët yi dañoo gumba. Dañoo war a seete xol.
Naanoon naa. Maa ngi doon noyyi bu baax. Bu jant bi di fenk,
suuf si dafay yor melow lem. Bégoon naa tamit ci melow lem woowu.
Lan moo waroon a tax ma am xol bu naqari…
Ndoomu buur si toogaat ci sama wet, wax ma ndànk:
- Danga war a def li nga ma dig.
- Lan laa la dig?
- Xam nga ko… ab sunjuñ ngir samam xar… maa yilif tóor-tóor
booba!
Ma genne ci sama jiba nataal yi ma tàmbali woon. Ndoomu buur
si seen leen ree, daldi ne:
- Sa guy yi, ay suppome lañuy xaw a nurool…
- Oh!
Man mi doon tiitaroo sama guy yi!
- Sa wel wi… noppam yi… ay béjjén lañuy xaw a nurool… te dañu
gudd lool!
Mu daldi reetaanaat.
- Ngóor si, loolu jaaduwul, mënuma woon a nataal lu dul biir yeew
ak biti yeew.
Mu ne ko:
- Oh! Dina baax, xale yi xàmme nañu.
Ma daldi rëdd ak kareyoŋ ab sunjuñ. Sama xol naqari bi ma ko ko
wonee:
- Danga am ay mébét yu ma xamul…
Waaye tontuwu ma. Mu ne ma:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_85
|
83
- Xam nga, sama wàcc ci Àdduna si… ëllëg lay mat at…
Ginnaaw ba mu ne cell lu yàgg, mu daldi newaat:
- Fu jige fii laa wàccoon…
Kanam gi daldi gën a xonq.
Ma delluwaat am naqar wu doy waar te xamuma lu tax. Waaye ab
laaj dikkal ma:
- Tandalewoo rekk di doxantu, yaw rekk, lu tolloo ak junniy
kilomeetar sa diggante ak dëkk yi, suba ga ma la xamee, booba ak
léegi mat na juróom-ñetti fan! Danga doon dellu fa nga wàccoon?
Kanamu ndoomu buur si gën a xonqati.
May sikki-sàkka, daldi ci teg ne:
- Xay-na, li muy mat at moo tax?…
Kanamu ndoomu buur si dellu gën a xonq. Du tontu mukk ci laaj
yi, waaye kanam gu gën a xonq du “waaw” lay tekki, am déet?
Ma ne ko:
- Ah! Tiit naa sax…
Waaye mu tontu ma:
- Léegi, danga war a liggéey. Danga war a dellu ca sa masin ba. Maa
ngi lay xaar fii. Dellusiwaatal ëllëg ci ngoon…
Waaye sama xel dalul woon. Maa ngi doon fàttaliku wel wa. Su ñu
la tàggatee, mën na am nga jooy tuuti…
XXVI
Amoon na ci wetu teen bi, miir bu màggat bu xàppatiku. Ca ëllëg sa
ca ngoon, bi ma wàccee laa seen sama ndoomu buur si toog ca kaw,
tànk ya di lang. Ma dégg ko muy wax. Mu nga naan:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_86
|
84
- Kon fàttalikuwoo ko? Du fii la dëgg-dëgg!
Keneen dafa ko war a tontu ndax dafa ci teg ne:
- Waawaaw! Tey la bés bi, waaye béréb bi du fii…
Ma wey di dox jëm ca miir ba. Gisuma kenn, dégguma kenn ba
tey. Waaye ndoomu buur si tegaat ci ne:
- … Dëgg la kay. Dinga gis fi samay tànk tàmbale ci suuf si. Doo
def lu dul xaar ma fa. Dinaa fa dem guddig tey.
Maa ngi dànde woon miir ba ñaar fukki meetar, ba tey seenuma
dara.
Ndoomu buur si ne cell lu yàgg, daldi ne:
- Ndax am nga daŋar ju baax? Wóor na la ne doo ma mettital lu
yàgg?
Ma daldi taxaw, sama xol naqari, waaye xamuma ba tey li xew.
Mu ne:
- Léegi, demal sa yoon… Dama bëgg a wàcc!
Ma daldi wàcce samay gët ci taatu miir bi, ma daldi tëb! Xeetu
jaan ju mboq ju la mën a faat ci diir bu gàtt a nga fa woon. Li may
daw lépp, maa ngi dugal sama loxo ci sama jiba ngir génne lawarweer,
waaye riir mi ma doon def tax na ba jaan ji ne menteñ ci suuf ni
ndoxu robine muy ŋiis. Mu daldi jaar ndànk ci diggante doj yi ànd ak
riir mu ndaw mu mel ni mu weñ.
Ma agsi ci miir bi, ca saa sa, ngir awu ndoomu buur su weex si ba
mel ni perkaal.
- Lii lu mu doon! Dangay wax léegi ak jaan yi!
Ma dindi kolam gu mboq ga mu daawul tàggool. Tooyal kaabaab
yi, may ko mu naan. Léegi nag, ñimeetu ma koo laaj dara. Mu ne ma
jàkk di ma xool, jël loxoom yi laxas ci sama baat. Maa ngi doon yëg
xolam bi di tëf-tëfi ni picc muy faatu bu ñu ko jamee ak fetal. Mu ne
ma:
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_87
|
Mu ne: “Léegi, demal sa yoon… Dama bëgg a wàcc!”
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_88
|
86
- Bég naa ci li nga gis li ñàkkoon ci sa masin. Dinga mën a ñibbi sa
kër…
- Noo ko xame?
Dama ñówoon ngir yëgal ko sax ne matal naa sama liggéey ni ko
kenn foogewul!
Tontuwuma dara ci sama laaj, waaye mu teg ci ne:
- Man tamit tey laay ñibbi sama kër…
Ginnaaw bi mu ne ma ak xol bu naqari:
- Moo gën a sori… moo gën a jafe…
Yëg naa ne am na lu doy waar lu xew. Ma taf ko ci sama dënn ni ab
xale, waaye mu mel ni kuy suux ci ag kàmb te mënuma def dara ngir
téye ko…
Xoolin waa ngi ñàng, gët yi aju:
- Maa ngi ak sa xar mi. Te maa ngi ak kees gi ngir xar mi. Te maa
ngi ak sunjuñ bi…
Mu daldi muuñ ak xol bu naqari.
Ma xaar lu yàgg. Ma yëg ne mu ngi gën di tàng:
- Ngóor si, danga tiit…
Dafa tiit kay! Waaye mu ngi ree ndànk:
- Dinaa gën a tiit bu ngoonee…
Sama yaram wi dee ndax li ma yëg ne bëy wees na mbuus. Ma daldi
xam ne sama xol mënul nangu ne dootuma dégg ree jooju. Ci man,
mu ngi meloon ne ab seyaan ci diggu màndiŋ.
- Ngóor si, bëgg naa déggaat la ngay ree…
Waaye mu ne ma:
- Tey ci guddi lay mat at. Sama biddéew dina feq tiim béréb ba ma
daanu woon daaw…
- Ngóor si, mbiru jaan, ndaje ak biddéew yooyu yépp, ndax du gént
gu naqari rekk, am déet…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_89
|
87
Waaye tontuwul ci sama laaj. Mu ne ma:
- Li am solo, deesu ko gis…
- Dëgg la kay…
- Dafa mel ni tóor-tóor ba. Soo bëggee tóor-tóor bu nekk ci ab
biddéew, dafay neex sooy xool asamaan si bu guddee. Biddéew yépp
dañuy tóor-tóor.
- Dëgg la kay…
- Dafa mel ni ndox mi. Mi nga ma joxoon ma naan dafa mel ni
misig ndax póli ba ak goj ba… yaa ngi koy fàttaliku… neexoon na…
- Dëgg la kay…
- Bu guddee, nanga xool biddéew yi. Sama kër dafa tuuti lool ba
duma la mën a won sama bos. Noonoo gën. Sama biddéew, benn ci
biddéew yi lay doon ci yaw. Kon biddéew yépp ngay bëgg a xool…
Yépp say xarit lañuy doon. Te dinaa la jox ab neexal…
Mu reetaanaat.
- Ah! ngóor si, ngóor si, bëgg naa dégg ree jooju!
- Loolu sax mooy samab neexal… dafay mel ni ndox ma…
- Loo bëgg a wax foofu?
- Nit ñi dañu am ay biddéew yu bokkul. Ci ñiy tukki, biddéew
yi ay tegtal lañu. Ci ñeneen ñi, ay xóoyantaay lañu. Ci ñeneen ñi am
xam-xam, ay jafe-jafe lañu. Ci sama jaaykat ba, wurus lañu. Waaye
biddéew yooyu yépp a ngi ne cell. Yaw, dinga am biddéew yu melul ni
yu kenn.
- Loo bëgg a wax foofu?
- Booy xool asamaan si guddi, dafay mel ni biddéew yépp ay reetaan
ndax ci benn ci ñoom laa dëkk, ndax ci benn ci ñoom laay reetaane.
Yaw, dinga am biddéew yuy reetaan!
Mu daldi reetaanaat.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_90
|
88
- Te boo dëfalee sa bopp (nit dafay dëfal boppam saa su nekk),
dinga bég ci li nga ma xam. Sama xarit ngay doon saa su nekk. Dinga
bëgg a reetaanandoo ak man. Te yenn saa yi dingay ubbi sa palanteer
noonu rekk ngir dab sa bànneex… Te sa xarit yi, bu ñu la gise ngay
xool asamaan si di reetaan, dinañu jaaxle. Bu booba, nanga leen ne:
“Dëgg la, biddéew yi dañu may reetaanloo saa su nekk!” Te dinañu
foog ne danga dof. Dinaa la nax, nax yu metti…
Mu daldi reetaanaat.
- Dina mel ni joxuma la ay biddéew waaye ay keseŋ-keseŋ yuy
reetaan…
Mu daldi reetaanaat ba yàgg mu ne tekk:
- Bu guddee… ma ne… bul ñów…
- Duma tàggoo ak yaw.
- Dinaa nuru ku am lu koy metti… dinaa xaw a nuru kuy faatu.
Noonu la. Bul ñów xool loolu, jaru ko…
- Duma tàggoo ak yaw.
Waaye dafa jaaxle woon.
- Dama la wax loolu… jaan jee tax tamit. Bëgguma mu màtt la…
Jaan yi dañu soxor. Mën nañu màtte ngir seen bànneex…
- Duma tàggoo ak yaw.
Waaye, am lu dalal xelam:
- Wànte duñu am daŋar ñaareelu màtt-màtt bi…
Guddi googu, gisuma ko muy dem. Dafa yolliku ndànk. Ba ma ko
dabee, mu ngi doon waaxu, waaxu mu dëgër. Dafa ma ne rekk:
- Ah! yaa ngi fi…
Mu daldi jàpp sama loxo. Waaye xelam jaxasoowaat:
- Waroo woon a ñów. Dinga am tiis. Dinaa mel ni ku faatu, waaye
du doon dëgg…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_91
|
Man ma ne cell.
- Xam nga. Dafa sori lool. Mënuma yóbbaale jëmm jile. Dafa diis
lool.
Man ma ne cell.
- Waaye dina mel ni àkk wu màggat wu ñu sànni. Àkk yu màggat
yi tiisuñu…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_92
|
Man ma ne cell.
Mu xaw a yoqi. Waaye mu gën a góor-góorlu:
- Xam nga, dina baax. Man tamit dinaa xool biddéew yi. Biddéew
yépp, ay teen ak póli yu xumaag lañuy doon. Biddéew yépp dinañu
ma may ma naan…
Man ma ne cell.
- Dina neex lool! Dinga am juróomi téeméeri milyoŋi keseŋ-keseŋ,
dinaa am juróomi téeméeri milyoŋi teen…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_93
|
91
Moom tamit, mu daldi ne cell, ndax dafa doon jooy…
- Fee la. May ma ma def ab jéego man doŋŋ.
Mu daldi toog ndax dafa tiitoon. Mu newaat:
- Xam nga… sama tóor-tóor ba… maa ko yilif! Te dafa néew doole
lool! Te dafa muusul dara. Ñeenti dég yu tekkiwul dara la am ngir
aar boppam ci lépp…
Man ma daldi toog ndax mënatumaa taxaw. Mu ne:
- Mu ngi noonu… Jeex na tàkk…
Mu xaw a sikki-sàkkawaat, daldi jog, def benn jéego. Man mënuma
woon a yëngu.
Amul lu dul ag melax gu mboq ci wetu waqam. Mu ne tekk ab
diir. Yuuxuwul. Mu daanu ndànk ni garab di daanoo. Deful sax am
riir ndax suuf si.
XXVII
Booba ak léegi mat na dëgg-dëgg juróom-benni at… Musaguma
nettali loolu. Sama xarit yi ma fi giseel bég nañu lool bi ñu ma gisee
may dund. Sama xol neexul woon waaye maa ngi leen doon wax ne:
“Coono bi la…”
Léegi xaw naa giif. Maanaam… du ba mu jeex tàkk. Waaye xam
naa xéll ne dellu na ca palanetam ndax, ba jant bay fenk, gisatuma
jëmmam ja. Du woon jëmm ju diis lool… Te bu guddee bëgg naa
di déglu biddéew yi. Dafa mel ni juróomi téeméeri milyoŋi keseŋ-
keseŋ…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_94
|
Mu daanu ndànk ni garab di daanoo.
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_95
|
93
Waaye noonu mbir mu doy waar daldi xew. Sunjuñ bi ma nataalal
ndoomu buur si, dama ci fàtte dolli seelu der wi! Du ko mus a mën
a takkal xar ma. Noonu ma laaj ci samam xel: “Lu xew ca palanetam
ba? Mën na am xar ma dafa lekk tóor-tóor ba…”
Yenn saa yi ma xalaat ne: “Déedéet kay! Guddi gu jot, ndoomu
buur si dafay dëpp ak leget tóor-tóoram ba, te dafay wattu bu baax
xaram ma…” Ma daldi bég. Te biddéew yépp a ngi ree ndànk.
Yenn saa yi ma xalaat ne: “Bés du ñàkk suñu xel génn ci, musiba
am! Ag ngoon mën na fàtte leget ga, walla xar ma génn ndànk
guddi…” Keseŋ-keseŋ yépp daldi soppaliku ay rangooñ!…
Loolu kumpa gu réy la. Yeen ñi sopp ndoomu buur si tamit, ni
man, dara yemul ak, ngeen xam ne, fenn ci àdduna, fu kenn xamul,
ndax am xar mu nu xamul, lekk na walla lekkul ab roos…
Xoolleen asamaan si. Ngeen laaj seen bopp: “Ndax xar ma lekk na
walla lekkul tóor-tóor ba?” Ngeen gis ni lépp ay soppiku…
Te menn mag du mus a xam ne loolu am na solo lool!
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_97
|
Ci man, foofu mooy béréb bi gën a rafet, bi gën a tiis tamit
ci àdduna. Béréb bi benn la ak ba ca xët mi jiitu, waaye
dama ko nataal beneen yoon ngir won leen ko bu baax.
Ndoomu buur si fii la feeñe ci Àdduna si, fii la réere.
Xoolleen bu baax béréb bii ngir mu wóor leen ne
dingeen ko xàmme, bés bu ngeen demee Afrig, ca màndiŋ
ma. Te su fekkee jaar ngeen fa, maa ngi leen di ñaan, buleen
yàkkamti, xaarleen tuuti ca suufu biddéew ba tembe! Su
ab xale ñówee ci yeen, su reetaanee, su amee karaw gu
mboq, su fekkee du tontu bu ñu ko laajee, dingeen xam
xéll kan la. Kon nangeen laabiir! Buleen ma bàyyi ak xol
bu naqari: bindleen ma ngir wax ma ne dellusi na…
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_98
|
»Le Petit Prince« — Edition Tintenfaß
1 Malkuno Zcuro
Aramaic
2 Zistwar Ti-Prens
Morisien (Mauritian Creole)
3 Mały princ
Hornjoserbsce (Obersorbisch)
4 Amiro Zcuro
Aramäisch (Syrisch)
5 Der glee Prins
Pennsylfaanisch-Deitsch
6 Lisslprinsn
Övdalską
7 Y Tywysog Bach
Cymraeg (Welsh)
8 Njiclu amirārush
Armāneashti
9 Kočnay Shahzada
Pashto (Afghan)
10 Daz prinzelîn
Mittelhochdeutsch
11 The litel prynce
Middle English
12 Am Prionnsa Beag
Gàidhlig (Scottish Gaelic)
13 Li P’tit Prince
Walon
14 Mali Kraljič
Na-našu (Molise Slavic)
15 De kleine prins
Drèents – Nedersaksisch
16 Şazadeo Qıckek
Zazaki
17 Dher luzzilfuristo
Althochdeutsch
18 Die litje Prins
Seelterfräisk (Saterfriesisch)
19 Di latje prins
Frasch (Nordfriesisch)
20 De letj prens
Fering (Nordfriesisch)
21 Chan Ajau
Maaya T’aan (Maya Yucateco)
22 El’ Pétit Prince
Picard
23 Be þam lytlan æþelinge
Old English (Anglo-Saxon)
24 U principinu
Sicilianu
25 Ten Mały Princ
Wendisch (Dolnoserbski)
26 El Princhipiko
Ladino (Djudeo-Espanyol)
27 Ël Pëtit Prēce
Picard borain
28 An Pennsevik Byhan
Kernewek (Cornish)
29 Lou Princihoun
Prouvençau (Provençal)
30 Ri ch’uti’ajpop
Maya Kaqchikel
31 O Prinçipìn
Zeneize (Genovese Ligure)
32 Di litj Prins
Sölring (Sylter Friesisch)
33 Al Principén
Pramzàn (Parmigiano)
34 Lo Prinçonet
Lemosin (Okzitanisch)
35 Al Pränzip Fangén
Bulgnais˙ (Bolognesisch)
36 El Princip Piscinin
Milanese
37 El Principe Picinin
Veneto
38 Ke Keiki Ali‘i Li‘ili‘i
‘Ōlelo Hawai‘i (Hawaiian)
39 Li p’tit prince
Lîdjwès (Liégeois)
40 Li P’tit Prince
Wallon central (d’ Nameur)
41 Prispinhu
Lingua berdiánu
42 Lu Principeddhu
Gaddhuresu (Gallurese)
43 Te kleene Prins
Hunsrik (Brasil)
44 El mouné Duc
Beurguignon (Bourguignon)
45 Rey Siñu
Kriyol di Sicor (Kasamansa)
46 Tunkalenmaane
Soninke
47 •−•• • / •−−• •−• •• −• −•−• • Morse (Französisch)
48 Lu Principinu
Salentino
49 El Principén
Pesarese – Bsarés
50 De kläne Prinz
(Kur-)Pfälzisch
51 De kloine Prinz
Badisch (Südfränkisch)
52 Der kleine Prinz / Le Petit Prince Deutsch / Französisch
53 De klääne Prins
Westpfälzisch-Saarländisch
54 Èl pètit Prince
Lorrain – Gaumais d’Vîrton
55 Der kleyner prints / Le Petit Prince Yidish / Frantseyzish
56 Lè Ptyou Prinso
Savoyard
57 Al Principìn
Mantovano
58 Ţɛ́ɛlɛ́ny Ţɔ̀kkwóɽɔ̀ny
Koalib (Sudan)
59 Ru Prengeparielle
Molisano
60 The Little Prince
English
61 Ol Principì
Bergamasco
62 De Miki Prins / Le Petit Prince
Uropi / Franci
63 Książę Szaranek
Dialekt Wielkopolski
64 Da Small Pitot Prince
Hawai‘i Pidgin
65 The Little Prince
Aurebesh (English)
66 Morwakgosi Yo Monnye
Setswana
67 El Little Príncipe
Spanglish
68 Kaniyaan RaajakumaaraH
Sanskrit
69 Er Prinzipito
Andalú
70 Lo Pitit Prinço
Patois Vaudois
71 Li juenes princes
Ancien français
72 De klaan Prìnz / Le Petit Prince
Stroßbùrjerisch / Frànzeesch
73 Igikomangoma mu butayu
Kinyarwanda
74 The Wee Prince
Scots
75 / Le Petit Prince Ancien égyptien / français
76 Le Pice Prinz
Ladin (Val Badia)
77 Der klane Prinz
Wienerisch
78 Lo Pti Prins
Welche
79 Da klayna prints
Varsheva idish
80 Ndoomu Buur Si
Wolof
81 Маленький принц / Le Petit Prince Русский / français
82 De klä Prinz
Hunsrücker Platt
83 Qakkichchu Laaha
Kambaata
84 Le pëthiòt prince
Guénâ (Bresse louhannaise)
85 Deä klenge Prenz
Öcher Platt (Aachen)
86 Il Pìssul Prìncipe
Furlan ocidentàl (Friaul)
87 Mozais priņcs
Latgalīšu volūda (Latgalian)
88 Ař Picin Prinsi
Patois tendasque
89 De lüttje Prinz
Oostfreesk Platt
90 Ko e Ki‘i Pilinisiʹ
Lea Faka-Tongaʹ (Tongan)
91 Den lille prins
Synnejysk
92 Pytitel Prẽs
Kumaniẽ
93 Der kleine Prinz
Deutsch (Fraktur)
94 El Principe Niño
Zamboangueño Chabacano
95 Kiči Bijčiek
Karaim
96 be Tam lytlan ATeliNe Anglo-Saxon runes
97 Tiprins
Kreol Rodrige
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_100
|
RÉPUBLIQUE DU SÉNÉGAL
Un Peuple · Un But · Une Foi
Avec le soutien de l’Organisation internationale de la Francophonie
à travers l’Institut de la Francophonie pour l’éducation et la formation
Fondation
Jean-Marc Probst
pour
le Petit Prince
Lii mooy sama ndéey li.
Lu yomb la: xol ay gis dëgg-dëgg,
waaye li am solo bët du ko gis.
ISBN 978-3-946190-67-7
|
Ndoomu Buur Si.pdf
|
page_1
|
1
Alxuraan
CI PIRIM AW DÉGGINAM CI WOLOF
Ñi ko bind ci wolof
Allaaji Mamadu Ngeer ak Góorgi Jaw
Ndar Senegaal - Sulet 2014
Aji-tekki ji ci wolofal : Sëriñ Seexunaa Lóo Ngaabu
Di jàngalekatu Alxuraan
|
coran-wolof.pdf
|
page_2
|
2
Saar 1 : UBBIKU GA (SAAR WU JËKK WI)
7 laaya - Laata Gàddaay ga
-----------------------------------------------------------------------------
1. Ci turu Yàlla, miy Yërëmaakoon , di Jaglewaakoon , laay tàmbalee
2. Xeeti cant yépp ñeel na Yàlla, miy Boroom àddina si.
3. Yërëmaakoon bi, Jaglewaakoon bi,
4. Di Buur, di Boroom Bis-pénc ba.
5.Yaw doŋŋ la nuy jaamu, te ci Yaw doŋŋ doŋŋ la nuy sàkku ndimbal.
6. Gindi nu jëme nu ca yoon wu jub xocc wa,
7. yoonu ñi Nga xéewale, wuuteek ñi Nga mere ak ñi réer.
-----------------------------------------------------------------------------
Saar 2 : NAG WA
286 laaya - Ginnaaw Gàddaay ga
-----------------------------------------------------------------------------
Ci turu Yàlla Yërëmaakoon bi, Jaglewaakoon bi.
1. Alif, Laam, Miim .
|
coran-wolof.pdf
|
page_3
|
3
2. Téere bii amul sikk ci ne [ag jub a ci nekk] guy soxal way-ragal Yàlla yi.
3. ña gëm ci kumpa. Di farlu ci julli te di joxe ci li Nu leen xéewale
4. Ñoo di ña gëm la Ñu wàcce ci yaw ak la Nu wàcce woon mu jiitu woon te ñu amug wóolu
ci dikkug Bis-pénc ba.
5. Ñooñoo nekk ca njub ga tukkee ca seen Boroom te ñoom ñoo texe.
6. Ñi weddi, nga waar leen ak ñàkk leen waar a yem ci ñoom, duñu gëm.
7. Yàlla fatt na seeni xol ak seeni nopp ; muuraay nekk na ca seeni gët ; mbugal mu metti
dana leen dal.
8. Am na ci nit ñi, ñu naan : “Gëm nanu Yàlla ak Bis-pénc ba ! ” te gëmuñu dara.
9. Dañuy jéem a nax Yàlla ak way-gëm ñi ; waaye naxuñu lu dul seen bopp, te yëguñu ko.
10. Jàngoroo nekk ci seeni xol (gog sikki-sàkk ak ug naaféq), faf Yàlla yokk leen jàngoro.
Mbugal mu metti dana leen dal ngir seenug weddi.
11. Bu ñu leen waxee : “Buleen di yàq ci suuf si ”, ñu ne : “Nun way-defar lanu ! ”
12. Déedéet, ñoom ñooña ay yàq-kat lañu, te yëguñu ko.
13. Bu ñu ne leen : “Gëmleen ni nit ñi gëmee”, ñu tontu ne : “Ndax danuy gëm ni dof yi di
gëmee ? ” Déedéet, ñoom ñooy diy dof, te xamuñu ko.
14. Bu ñu dajeek way-gëm ña, ne : “Gëm nanu” ; waaye bu ñu wéetee ak seeni (Séytaane
naaféq yi), ne : “Nook yéen a ànd ; nun danuy yejji [jullit ñi] rekk”.
|
coran-wolof.pdf
|
page_4
|
4
15. Yàllaa nga leen di yejji, di leen gën a yàggal ca seen mbeewte googu, ñuy deŋŋi-deŋŋi ak
seen ngumbaag xol.
16. Ñooña ñoo di ña jaay njub jënde ci réer, seen njaay mooma amul tono. Te it gindikuwuñu.
17. Seen niróole mi ngi demee ni ku taal taalamn, ba janeer ba leeraale la ko wër, Yàlla fay
leer ga, bàyyi leen cig lëndëm ba gisatuñu dara.
18. Dañoo tëx, luu, gumba, ba duñu mën a dellusi (cig njub).
19. Walla [seen niróolee ngi deme ni] waame wu tukkee asamaan ànd ak lëndëm ak i dënnu
ak i melax, ñu saañ seeni nopp ak seeni waaroom ngir bañ a dégg kàddu ya ngir ragal dee
;Yàlla Aji-peeg la yéefar ya.
20. Melax ga xaw naa yuri seeni gët : saa su leen leeralee [yoon wa] ñu dox ca leer ga ;saa su
lëndëmee ñu taxaw. Bu neexoon Yàlla mu tëxloo leen, gumbaloo leen, Yàlla am na kàttanu
def lu ne.
21. Yéen nit ñi ! Jaamuleen Boroom bi leen bind, yéen ak ñi leen jiitu, ndax ngeen ragal ko.
[Fegu] ci mbugalam.
22. Moom mi def suuf nekk laltaay ci yéen, asamaan si di seen téeg ; te mu wàcceel leen ndox
mu jóge asamaan, génne ca ay meññeent yu mu leen wërsëgal, bu leen sàkkal Yàlla moroom
te xam xéll [ne loolu jaaduwul].
23. Bu ngeen amee sikki-sàkka ci lii Nu wàcce ci Sunu jaam bi, indileen saar wu mel ni
moom [Alxuraan] te sax ñaanleen ndimbal ñi ngeen di jaamu ba jaamuwuleen Yàlla, ndegam
dëgg la ci yéen.
24. Bu ngeen ko deful, te du ngeen ko mën a def mukk, na ngeen ragal safara soo xam ne matt
ma koy xamb nit la ak i xeer, te way weddi ya la ñu koy xaaroo.
25. Na nga bégal ña gëm tey jëf jëf yu sell, [xamal leen] ne am nañu àjjana joo xam ne ay dex
a ngay daw ca suufam ; saa su ñu leen xéewalee ci ay meññeet, muy la ñu leen wërsëgale, ñu
naan: “Lii dey masoon nanu cee xéewlu ca bu jëkk [ca àddina]”. Fekk dañu leen a jox lu
|
coran-wolof.pdf
|
page_5
|
5
nurook [la ñu xamoon ca àddina]; ñeel na leen it ca àjjana jooju ay jabar [soxna] yuñu laabal
[ci bépp ayib], te ñoom dañu fay béel.
26. Yàlla du kersawu ci joxe misaal mu mu mën a doon : ci aw yoo walla ci lu ko ëpp ; ñi
gëm ñoom xam nañu ne loolu mooy dëgg ; yéefar yi ñoom dañuy wax naan “Moo lan la Yàlla
namm ci léebu wii ? ”. Dana ca réeral ñu bari, Dana ca jubal it ñu bari ; waaye du ci réeral ñu
dul saay-saay sa,
27. ñooy ña nga xam ne dañuy firi kóllareg Yàlla ginnaaw ba mu fasoo ba noppi te di dog la
Yàlla digle ñu jokkale ko [ag mbokk]. Te ñiy yàq ci suuf si. Ñooña ñooy ña yàqule.
28. Naka ngeen di weddee Yàlla te ngeen doonoon ñu dee, Mu dundal leen ? Dana leen rey ;
dana leen dekkalaat ngeen dellu ca Moom.
29. Moom moo leen sàkkal lépp lu nekk ci suuf si, daldi jublu ci asamaan si def ko mu nekk
juróoom-ñaari asamaan. Te moom nag lépp la xam.
30. Fàttalikul ba sa Boroom waxee Malaaka ya, ne leen: “Man dey damaa namm a def ci suuf
si ag kilifa[kuutaay]. Ñu toontu ne ko : “Moo ndax dangay def ci suuf si koo xam ne dafa ciy
nekk di yàq, di tuur i dereet, te nun nu ngi lay sàbbaal, di la sant te di màggal sag sell ? ” –
Yàlla ne leen : “Xam naa lu ngeen xamul ! ”.
31. Mu jàngal Aadama turi lenn lu ne, ba noppi won ko Malaaka ya, ne leen : “Wax leen ma
turi yëf yii, ndegam ñu dëggu ngeen ! ”.
32. –Malaaka ya ne ko : “Tuddu nanu sa sell gi ! Amunu benn xam-xam lu dul loo nu xamal.
Ndax Yaw yaay ki xam, Yaay ki xereñ”.
33. –Mu ne : "Aadama xamal-leen seeni tur ; ” Ba mu leen xamalee seeni tur, Yàlla ne leen :
“Ndax dama leen a waxuloon ne Man xam naa kumpag asamaan ak suuf si, te it xam naa xéll
li ngeen feeñal ak li ngeen doon ñëbb ? ”
34. [Fàttelikul] Ba Nu nee Maalaaka ya sujjóotleen ci Aadama, ñu sujjóot ba mu des Ibliis,
dafa lànk rëy-rëylu daldi bokk ca way-weddi ya.
|
coran-wolof.pdf
|
page_6
|
6
35. Ñu wax ne ko : “Yaw Aadama dëkkal ci àjjana yaak sa soxna, ngeen di fa lekkee na mu
leen neexee, ca fa mu leen soobee ; te bu leen jege garab gile : kon dey ngeen bokk ci way-
tooñ ña”.
36. [Séytaane] tarxiisloo na leen, génne leen fa ñu nekkoon. Nu ne leen : “Wàccleen ; di
noonuwante. Te itam dangeen am ci kaw suuf ay dëkkuwaay ak i jumtukaay as ndiir”.
37. Aadama jot na baat ya [baati tuub] bawoo ca Boroomam, Mu daldi ko jéggal, ndax Moom
moo di Jéggalaakoon bi, di Jaglewaakoon bi.
38. Nu ne leen : “Wàccleen yéen ñépp ! Buleen dummóoyu njub gi jóge ci Man, ñi topp sama
njub duñu am lu ñu ragal te duñu jàq [ëllëg]”.
39. Ña weddi te fenloo Sunuy tegtal, ñoom ñooy dëkk Safara te ñoom dañu fay béel.
40. Yéen [Bani-Israayiil] ñi sëtoo ci [Yanqooba], fàttalikuleen Sama xéewal gi Ma léen
xéewaloon. Nangeen matal Sama kóllare, kon Danaa matal seen gos. Buleen ragal ku dul
Man.
41. Nangeen gëm li Ma wàcce, te muy dëggal li ngeen yore ; buleen doon ñi ko jëkk a weddi.
Buleen jaay samay laaya ak njëg gu néew. Te nangeen ma ragal Man doŋ.
42. Buleen jaxase dëgg ak caaxaan, di nëbb dëgg te fekk ngeen xam ko xéll.
43. Nangeen fonk julli, di joxe asaka, te di rukkoo ànd ak way-rukkoo ya. [Jullig mbooloo, di
julli ci biir jàkka yi].
44. Moo ndax da ngeen di digal nit ñi li baax, fàtte seen bopp, te yéen jàng ngeen Téere ba ?
Moo ndax dangeen dul xel-lu ?
45. Nangeen di dimbandikoo muñ ak Julli : loolu lu diis la ci ku bokkul ci way-ragal Yàlla ña,
46. ña nga xam ne daleen a wóor ne danañu dajeek seen Boroom te ca Moom lañuy dellu.
|
coran-wolof.pdf
|
page_7
|
7
47. Yéen ñi sëtoo ci Yànqooba, fàttalikuleen Sama xéewal gi Ma leen xéewalee woon, te Man
ma defaloon leen ngëneel ci kaw nit ñépp.
48. Ragal-leen bis boo xam ne bakkan du fa jariñ dara beneen bakkan ; te duñu ko nangul
rammu ; duñu ko nangul njote. Te deesuleen dimbali.
49. [Fàttalikuleen], ba Nu leen musalee ci waa kër (Firawna), tegoon nañu leen mbugal mu
ñaaw : ñuy rendi seeni doom yu góor ya, di bàyyi ñu jigéen ña. Nekkoon na ci loolu nattu bu
réy bu bawoo ca seen Boroom.
50. [Fàttalikuleen], ba Nu leen xaralee géej ga ! Te Ma musal leen, labal gaa ñi [Firawna],
ngeen na ca jàkk di leen gis.
51. [Fàttalikuleen], ba Nu dëelanteek Muusaa ñeen-fukki guddi ! Te ngeen jaamu yëkk wa
ginnaawam, ngeen di way-tooñ.
52. Ginnaaw ga, Nu baal leen ndax ngeen gërëm [seen Boroom].
53. [Fàttalikuleen], ba Nu joxee Muusaa Téere ba ak Àtte yay téqale [dëgg ak fen] ndax ngeen
gindiku.
54. Ak ba Muusaa waxee aw nitam : "Samaw nit, yéen tooñ ngeen seen bopp ci li ngeen
jaamu yëkk wa. Na ngeen baalu seen Boroom; te ngeen reyante yéen [ñi bokkoon ci moy
Yàlla googu] : Looloo gën ci yéen ca seen Boroom” !... Kon mu jéggal leen ndax moom
mooy Jéggalaakoon ba, di Jaglewaakoon ba !
55. Ak ba ngeen waxee ne : “ Yaw Muusaa, dunu la gëm ba ba nuy gis Yàlla ne jàkk ci
Moom” !... Faf xaacu ga fàdd leen, ngeen di gis loolu.
56. Topp Nu dekkal leen ginnaaw ba ngeen deewee, ndax Yàlla ngeen di sant [seen Boroom].
57. Nu keral leen ak i niir, wàcceel leen lem ak i picc [yu tuddu gëméen], ne leen : - “Lekk
leen ci lu sell lii Nu leen xéewale ! ” - Ñoom daal seen bopp lañuy tooñ, waaye du Nun lañuy
tooñ.
|
coran-wolof.pdf
|
page_8
|
8
58. [Fàttalikuleen it], ba Nu leen waxee ne : “Dugguleen ci dëkk bii, lekk ci fu leen neex cig
yaatu ; te ngeen jàll buntu bi ànd ak toroxlu te nangeen ñaan Yàlla mu seppi seeni bàkkaar ;
[Su ngeen ko defee,] Nu jéggal leen seeni ñaawtéef, Dananu dolli way-rafetal ña aw yiw.
59. Tooñkat ya weccee baat ya Nu leen waxoon, ak yeneeni baat yu wuuteek yooya, Nu daldi
wàcce ca way-tooñ ña mbugal mu bawoo asamaan ngir la ñu nekkoon di saay-saay [su génn
diine].
60. [Fàttalikuleen], ba Muusaa di sàkkul aw nitam ndox, ba Nu waxee ne : “Dóoral xeer wi ak
sa yat wi.” Fukki bëti ndox ak ñaar ballee na ca, giir gu nekk xam na fa muy naanee ! -
“Lekkleen te naan ci xéewali Yàlla yi ; te buleen dox ci suuf si di way-yàq”.
61. [Fàttalikuleen], ak ba ngeen nee : "Yaw Muusaa, nun mënatunoo muñ [di lekk] wenn ñam
rekk. Ñaanal nu sa Boroom luy sax ci suuf si ciy fuytéef : xaal, laaj, sëb ak soble ! ” - Mu ne
leen : “Ndax dangeen di weccee lu yées ak li gën ? Wàccleen ci menn réewu teeru ; dangeen
fa am li ngeen di laaj ! ”. Saddeef na leen toroxte ak ñàkk ; ñu sóobu ci merum Yàlla. Ndax la
ñu nekkoon di weddi kàdduy Yàlla ya, di rey Yonent ya ci lu dul dëgg, ngir moy Yàlla ci lu
jéggi dayo.
62. Ña gëm ak ña di Yahuud, ak i Nasraan, ak i Saabiina, ku ca settantal ba dëddu la mu
jàppoon, gëm Yàlla ak Bis-pénc ba, gëm Muhammad tey jëf lu yiw , danañu fekk seen pey ca
Yàlla ; te duñu tiit te duñu jàq.
63. [Fàttalikuleen], ba Nu jàppee seen kóllare te Nu yékkati doj wa mu tiim leen, te Ma ne
leen : “Jàppleen li Ma leen jox ànd ca ak dëgg te na ngeen màggal li ne [ca Téere ba] ndax
Yàlla ngeen ragal seen Boroom ! ”
64. Topp, ngeen dëddu ginnaaw loolu, bu dul koon xéewali Yàlla ci yéen ak yërmaandeem,
kon dangeen bokk ca way-yàqule ña.
65. Wallaahi xam ngeen ña jalgati woon ci yéen ca Gaawu ba. Tax ñoom ñooñu Nu ne leen :
“Nekkleen di ay golo yu ñu beddi ! ”
66. Nu def ko muy mbugal, mu nekk luy waar ñi teew ak ñay ñëwi ca seen ginnaaw te di
waaraateb way-gëm ña.
|
coran-wolof.pdf
|
page_9
|
9
67. (Fàttalikuleen,) ba Muusaa waxee aw nitam : “Yàlla digal na leen ngeen reyu nag”. Ñu ne
ko : “Moo ndax danga nuy ñaawal ? ”. Mu ne : “Yàlla na ma Yàlla musal ci bokk ci way-réer
ña ”.
68. Ñu ne : “Ñaanal nu sa Boroom mu leeral nu luy meloom”. - Mu ne : “Naka Moom nee na
: nag wa du wu màggat, du aw sëll, dafa digg-dóomu. Def leen li ñu leen sant”.
69. - Ñu ne : “Ñaanal nu sa Boroom mu leeral nu luy meloom”. - Mu ne : “Naka Moom nee
na: nag la wu gel, wu fees, woo xam ne dees na beg ci xool ko .”.
70. - Ñu ne : “Laajal nu sa Boroom mu leeral nu nu mu mel, ndax nag yi dañoo bari ci nun. Te
bu soobe Yàlla dananu gindiku [Jëfe ndigalam]”.
71. – Mu ne moom nag : “Nee na, nag la wu ñu bayloowul suuf si, du buy suuxat mbay, bu
amul benn laago la te wenn melo la”. - Ñu ne ko : “Agsi nga ci dëgg gi! ” Ñu rendi ko te
xawoon nañu koo bañ a def.
72. [Fàttalikuleen] Ba ngeen reyee bakkan te ngeen jiiñante ko!... Te Yàlla génne la ngeen
doon nëbb.
73. Nu ne : “Dóorleen ko lenn [Lu bokk ci nag wi]”. - Noonu la Yàllay dekkalee ñi dee te
dana leen won ay kéemaan ndax ngeen xel-lu.
74. Topp, seeni xol wow ginnaaw loolu [dëgër] ba mel ni xeer mbaa lu ko gën a tar wowaay ;
Ndax ci xeer sax ndox dana ca ball, te am na ci xeer yi yuy xar ndox génn ca, am na ci yuy rot
ngir ragal Yàlla. Te Yàlla du ñàkk a seetlu li ngeen di def.
75. - Moo ndax, dangeen xeemeem [,Yéen jullit ñi,] Yahuud yi wóolu leen? Te am na ci ñoom
kurél boo xam ne déggoon nañu waxi Yàlla, ba noppi soppi ko ginnaw ba ñu ca xalaatee ba
xam ko.
76. - Bu ñu dajeek ñu gëm, ne : “Gëm nañu” ; te bu ñu wéetee ñoom doŋŋ, naan : “Ndax
dungeen waxtaane li leen Yàlla xamal, nu mën caa sukkandiku [ñoom jullit yi] di dàggeek
yéen ci seeni [mbiri] Boroom ! Moo ndax dangeen dul xel-lu ? ”.
77. - Moo ndax dañoo xamul ne Yàlla xam na la ñuy nëbb ak la ñuy feeñal ?
|
coran-wolof.pdf
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.