url
stringclasses
152 values
text
stringlengths
4
5.13k
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-9/
LÀMB JI
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-9/
Ci altine jee weesu, di woon fan wu njëkk ci atum 2024 wii, la Móodu Lóo doon daje ak doomu Pikin jii di Booy Ñaŋ 2. Waaye, daf ko jaarati fa mu jaar ay magam. Doomu Pàrsel ji waneeti na mën bëreem ak faaydaam ci cëru buuru làmb ji mu yore. Niki mu daanee woon Ëmma Seen ak Aama Balde, noonu la daanaatee Booy Ñaŋ 2. Mu mel ni, léegi daan na ñees yaakaaroon ni mën nañu ko të ca biir Pikin. Fim ne nag, ñoo ngi seet kan ay jekk ci moom ngir boolee leen. Ay tur a ngi jib boobu ba léegi, ku ci nekk naan diw baax na ci moom, waaye jàppaguñ dara.
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-alxames-23-mars-2023/
LI GËN A FËS CI XIBAARI TÀGGAT-YARAM (ALXAMES 23 MÀRS 2023)
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-alxames-23-mars-2023/
Adebayoor ak Özil bàyyi nañu
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-alxames-23-mars-2023/
Adebayoor, saa-Tógoo bàyyina kuppe ! Barkaatii-démb ci altine ji la yëgle ne tekkinay dàllam fas-yéene ko bàyyi ak xale yi ndax ne mag dikk na. Moo ngeek 39i at, kuppe deseelatu ko dara. Lenn ci ekib yu mag yu mu jaar mën nañ ci tudd Monaco, Arsenal, Réal Madrid ak Manchester City, nekkoon fa ku am solo, ba ci dëkkam itam, Tógoo, kuñ fa joxoon cër la ndax lim fa def.
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-alxames-23-mars-2023/
Moom mii di Özil tamit gënoon siiw ca booru Réal Madrid, jóge fa jaar Arsenal laata muy dem fa Tirkii ca këlëb boobu di Besiktas, xamle na itam ni wékk nay dàllam, bàyyi kuppe. Moom nag, moo ngi bàyyee 34i at. Bokk na ci kuppekat yees di tudd ci mën paas donte mujjug dundug kuppeem demeewul nim ko bëggee woon ndax ay jafe-jafe yu sew-sewaan.
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-alxames-23-mars-2023/
Espaañ/Barça
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-alxames-23-mars-2023/
Barcelone mi ngi ciy jafe-jafe jamono jii. Nde, dañ ko tuumaal ne dafa daan ger arbit yi, diggante 2003 ba 2018. Mbir mi tàbbi ci loxoy Yoon, muy def i jéego, di lëñbët ngir xam li xew. Loolu nag, andi nay wax yu sew : ñii di dëggal, ñee di weddi. Waaye, dara leeragu ci. Démb, bi ñu xëyee, ñenn ci taskati xibaari Espaañ yi génne nañuy xibaar di wax ni, moom Barça narul a bokk ca “League des Champions” déwén bi. Laporte, njiitu Barça, loolee naqari na ko bam dem ci yoon “plainte” lenn ci taskati-xibaar yooyee. Gannaaw loolu nag, ñu ci bari dindi nañu xibaar yi ñu dugaloon ci mbaali-jokkoo yi.
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-alxames-23-mars-2023/
CAN U-23 : Senegaal duma na Mali 3-1
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-alxames-23-mars-2023/
Démb, ci àllarba ji, la ndawi Senegaal yi amagul 23i at doon amal seen joŋante bu njëkk ñeel kuppeg Afrig gees jagleel ndaw yi amagul 23i at. Ñu doon ci daje ak Mali. Senegaal moo mujje gañe ñetti bal ci benn.
https://www.defuwaxu.com/lan-la-wutaakon-yi-naral-lakki-reew-mi/
Lan la wutaakon yi naral làkki réew mi ?
https://www.defuwaxu.com/lan-la-wutaakon-yi-naral-lakki-reew-mi/
Waaw mbokk yi, lan la wutaakon yi naral làkki réew mi ? Man ci sama wàllu bopp, déggaguma ci lu ma doy. Ndax Wolof, Pulaar, Séeréer, Soose, Joola, Sooninke…. dañu leen di wéy di suufeel teg Frãnse mbaa Àngale ci seen kaw ? Ndax Frãnse kese mooy wéy di nekk “làmmiñ wi Repibligu Senegaal fal, di ci jaarale léppam” ? Ndax làmmiñ yi xeetoo Senegaal dinañu nekk kenu njàngale mi, li ko dale daara yu suufe yi ba ci Iniwersite yi ? Ndax seen mbind, seen xabaaruwaay, seeni téere dinañu tas ci Réew mi ? Ndax dinañu fexe ba doomi Senegaal yëpp mën bind ak jàng ci làmmiñ yi ñu nàmp ? Làmmiñu réew mi war na ñoo dugg ak doole ci daara yi ak ci kuréli njàngum liggéey yi, ñu ciy sàkku xam-xam : xarala, ladab, xayma, mbay, napp, tabaxin, mekanig, elektoronig, tas-xibaar ak ñoom seen…Su ko defee sunu Askan, sunu Xeet ak sunu Réew dinañu def jéego gu réy ci yoonu suqaliku ba dab réew yi seen koom gën a naat ci dunya. Jamono moom-sa-Réew jot na. War nañu fullaal làmmiñi réew mi, jox leen seen cër ba mu mat sëkk, ñu doon ay jumtukaay yu tàkku ngir tinkeeku. Yaakaar naa ne “Lu Defu Waxu” war naa mën a bind bataaxal juroomi wutaakon yi laaj leen li ñu naral làmmiñi réew mi
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Li gën a fés ci xibaari tàggat-yaram (àllarba 1 Màrs 2023)
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Paul Pogba
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Gannaaw 11i weer yi mu toog ci sababu gaañu-gaañu bu metti bi mu ame woon, Paul Pogba delsiwaat na ci pàkku wure yi démb ci talaata ji. Muy Joŋanteem bu njëkk ba mu delloo ca Juventus ak léegi.
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
FIFA the Best
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Saa-Àrsàntin bi, Messi, moo jël raaya ji ñu jagleel wurekat bi gën a xereñ ci atum 2022 mi. Loolu nag, jur nay ñurumtu ndax am na ñu jàpp ne yelloowu ko.
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
France
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Noël Le Graët nekkatul njiitul FFF. Démb ci ci taalata ji, 28i féewaryee 2023 jii lañ ko xamle. Gannaaw loolu la ko Gianni Infantino, Njiitul FIFA, fal ci boppu kureelu FIFA bu Pari.
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Just Fontaine, kenn ci ndaanaani France ya woon, wàcc na liggéey tay jii ci àllarba ji. Mooy ki ëpp ba léegi lu mu dugal kuppeg àddina lëmm, 13i bii ci benn kub. Ba léegi keneen defaatagu ko.
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Coupe du Roi / Espagne
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Xamle nañ ni kii di Pedri, Usmaan Démbele ak Lewandowski duñu bokk ci ñiy jàmmaarlook Real Madrid suba ci alxemes ji.
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Basket
https://www.defuwaxu.com/li-gen-a-fes-ci-xibaari-taggat-yaram-allarba-1-mars-2023/
Ekibu basket Senegaal bu góor ñi du dem ca kuppeg àddina si ñeel basket. Meetar Baabakar Njaay nag àndul ci toogloo giñ toogloo Senegaal ba tax muy duut baaraam waa FIBA, teg ci yëkkati yii kàddu : “Senegaal dañ ko toogloo ci lu jaarul yoon”.
https://www.defuwaxu.com/ku-tiitul-man-tiit-naa/
KU TIITUL MAN TIIT NAA
https://www.defuwaxu.com/ku-tiitul-man-tiit-naa/
Senegaal wote nañu dibéer ji weesu yamook ñaar-fukki fan ak ñeent ci weeru féewaryee. Ba démb ci alxemes ji ñu ngi doon xaar njuréef ya ca tukkee te këru-àtte gi war cee àddu. Loolu jur jiixi-jaaxa ci askan wi, bawoo ci kàddu yi nguur gi ak kujje giy yëkkati, ñii naan jéll am na ci songoo bu njëkk bi, ñi ci des jàpp ne njaax dafa am, fàww ñu sëggaat bëre. Daanaka askan wi aj na noowam, di xaar aji-àttekat yi séq Ndajem ndeyu-àtte mi àddu ci mbir mi. Waaye bu nu xoolaatee yëf yi bu baax, wote bii tiitaange gu réy moo ci tukkee war a ñeel képp ku am seetlu. Ndaxam sax de, li tiital askan wi ajuwul ci lees gën a jàpp, mu jëm ci kan la yoon di nangul ne moo jël ndam li. Li jur tiitaange gi, war naa yóbbu fitu képp ku yittewoo bàkku réew mi : “Wenn Askan, Benn Jubluwaay, Benn Gëm-gëm”. Su nu waxantee dëgg, ñu bare seen woteb dibéer ci waaso ak tariixa la lalu woon. Di lu kenn mënul a nàttable. Li ma yokk tiit du lenn lu dul ne sunu réewi Afrig yi dañoo des di sooxaale ab góomu judduwaale. Mu méngook ne ay réew la yoo xam ne Bokk moomeel (Nguur) dafee jiitu Bokk Xeet (Askan). Li ko waral mooy waaso yu bari yu seen jaxasoo desoon, ñu yàgg a xare ci seen biir ba noppi nasaraan yi leen nootoon ci lu jege ab xarnu boole leen ciy Bokk moomeel ca diggante atum 1885 ak 1886 ca Berleŋ, péeyub Almaañ. Moone, yooyu waaso sax de, wenn askan lañu, ni ko Séex Anta Jóob wanee. Mu ngi nuy xamal ci téereem bi mu duppe “Civilisation ou barbarie” ne “Deret jiy daw ci samay siddit njaasu deretu wolof laak ju séeréer, ju saraxolle, ju pël, añs.”. Mu tekki ne waaso ak lu ni deme, waruñu fee jur ay. Waaye itam bu nu xoolee ci taarix, ñetti xarnuy njaam, fekki benn xarnub nootaange tax nañu askani réewi Afrig yi réere mbir li leen boole def benn. Amaana looloo waral njiiti Afrig yu njëkk yi fullaaloon bennoob réew yépp, ñuy xàccandoo di dóorandoo. Ci loolu la ku mel ni Ufuwet-Buwaañi taxawoon ca réewum Kodiwaar. Ci loolu it la Seŋoor newoon, sukkandiku ci lu mel ne kalante giy dox ci diggante yenn waaso yi, moo xam séeréer laak pël walla joolaak séeréer, mbaa kalante biy dox ci diggante Njóobeen yeek Njaayeen yi, Jaween yeek Sekkeen yeek Géyeen yi. Waaye li seen liggéey di rafet yépp teewul ba tey njaw des aw xambin. Kon, simoŋ bi war a lëkkale waaso Afrig yi ngir mu taxaw fu dëgër, dese naa wow. Ngelaw lu ñàkk solo mën naa tasaarey réewam. Ku ko weddi na ko seet ci li xewoon Kodiwaar bu yàggul rekk. Benn baat kesee ko tas tasar, muy baatub “ivoirité”. Mu nuy fàttali tamit réewum Ruwaandaa ci atum 1994. Nan fexe boog ba li tàmbalee raam ci dibéeru 24 féewaryee 2019 bañ a yegg ci ñag bi. Nan fexe ba mucc ci li toj Kodiwaar, rajaxe Ruwaandaa. Daawuda Géy
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
XIBAARI TÀGGAT-YARAM
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
KUPPEG ÀDDINA U17 2023
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
Ndawi Senegaal yaa ngi ci waajtaayu kuppeg àddina si ñu dëgmal te war a am ci weer wii di teew. Cig waajtaay, fas nañu yéene amal ñetti ndajey xaritoo. Démb sax lañu bi ci njëkk ak Panama daldi koy dóor 4-1. Amara Juuf, Idiriisa Géy, Yayaa Jémme ak Umar Sàll ñoo dugal.
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
Bokk nañu nag ci kippu gu dëgër, ànd ci ak Àrsàntin, Sàppõ ak Poloñ. Waaye, bu ñu dëggalee seen bopp, dawal seen futbal, mën nañu am dara.
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
LAMIN KAMARA DUGAL NA BALAM BU NJËKK CA METZ
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
Lamin Kamara démb lay sog dugal njëlbeenu biiwam ci Ligue 1 ak Metz. Ndaw bii bu réy ! Moom de kenn du ko fàtteel bu njëkkam bi. Nde, jàppees na ni dina bokk ci bii yi gën a rafet ci at mi. Ci seen joŋanteb démb ji ak Monaco la saa-senegaal bi daldi këf bal bi ca diggu powu ba, fekk góolu Monaco bi génnoon kãwam yi, mu lawbe ko ci soriwaay bu tollu ci 58i ñay (mettre).
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
FSF MOO NGI GUNGEE KËLËBI SENEGAAL YI AK ÑI KOY DOXAL
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
Fédération Sénégalaise de Football (FSF) xamle na ni tàmbali na gunge (subventions) yi muy defal këlëb yi ngir ñuy waajal seen bopp at mu nekk bu sàmpiyonaa biy waaj a tijji. Ren jii nag, koppar li mu teg ci taabal ji dañoo wàññeeku bees ko tëkkaleek yu daaw ya. Li ko waral nag mooy ne, daaw, dafa fekk nu gañe kuppeg Afrig ba noppi kalife woon ca kuppeg àddina sa. Moo taxoon mu joxe woon lu tollu ci benn miliyaar ak xaaj. Ren nag, daf ko wàññi ba mu toll ci 709 250 000 ci sunuy koppar ngir këlëb yeek ñi leen di doxal (acteurs) waajal ci seen bopp.
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
MAROG DINA YEESAL
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
Bu nu joxee nopp seen i njiit, Marog dina taxawal powu bu bees boo xam ni mooy doon ñaareelu powu bu gën a rëy ci kembaaru Afrig fii ak atum 2028. Moom Marog moo war a dalal kuppeg Afrig 2025, war a bokk dalal itam kuppeg àddina si, keroog 2030, mook Espaañ ak Portigaal. Réewum Afrig bi gën a sori ci mbooru kuppeg àddina (dëmi-finaal) dafa fas yéene dugal boppam bu baax ci wàllu futbal bi.
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
RONALDO FASAGUL YÉENE BÀYYI
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
Purtugees bi defagul mbirum bàyyi futbal ci xelam. Boo dégloo ay kàddoom xam ni waaju ko sax : ” Dina wéy di futbal ci at mii ak mi ci topp. Ginnaaw loolu, dinaa xool ndax sama yaram dinaa mën a àttan futbal bi am déet.”
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
Ci atum 2023 mii, moo nekkagum futbalkat bu ci ëppaley bii (44) ci kanamu Mbàppe ak Halland.
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
MAGUIRE MOO NGI ÑËWAAT
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-4/
Àngaleb Manchester United bi moo ngi tàmbali di ñëwaat ndànk ndànk, di tàmbaliwaat di def joŋante yu wóor. Gaawu gii weesu moo ci mujju, moom lañu tabb baay-faalu joŋante bi ci seen ndam li ñu am ci kow Sheffield United.
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
LAAJ-TONTU SAADA KAN/BÓRIS (III)
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
Waxtaan wii, ab tekki la ñeel jotaayu laaj-tontu bu Saada Kan di amal ci tele 2Stv ñaari ayu-bés yu nekk, te mu dalaloon ci sunu werekaan bi, Bubakar Bóris Jóob keroog, altine 22eelufan, sulet 2019. Bii mooy ñetteelu xaaj  bi, di yit biy tëj seen waxtaan.
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
S. K. : Bóris, bi nuy waajal waxtaan wi, danga wax lu ma yéem. Danga ni : « Ñaar a am, Saada : làmmiñ wi may waxe, man, ak làmmiñ wiy wax ak man .»Ma bëggoon nga leeralal nu lu kàddu yooyu wund.
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
B. B. J. : Waaw. Wax nga dëgg. Man ci sama bopp, bi may bind Doomi Golo lañ ma dikkal. Ndaxte, damaa dem ba ci yàgg mu mel ni ay baat yu doon nelaw ci sama biir xol bi ñoo jékkee-jékki yeewu, ràkkaaju nag, di awu ci sama biir yóor gi, di ma déey ay baat ak i xalaat yu yéeme. Ci laa ne ndekete am naa alal ju ni tollu ciy kàddu, ndekete lépp lu ma mas a wax ñii ñoo ma ko waxloo te ñoo may bindloo tamit ! Gis nga, bindkat bi war na fu mu tollu di ormaal làmmiñ wi mu nàmp, di ko jëfandikoo. Waaye, na fexee xam it wan làmmiñ ay wax ak moom, di cuq xolam ak xelam. Loolu sax a gënatee am solo. Bu ko defee, bindkat bi, baat yiy wax ak moom lay jëmmal ci téereem, muy téereb taalif mbaa téereb nettali walla kilib, maanaam tiyaatar. Loolu laa yëg bi ma tàmbalee bind ci wolof ba tax maa wax loolu. Su may bind ci tubaab mën naa feesal junniy xët te benn du ma ci yëngale noonu.
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
S. K. : Bóris, bu ñu xoolee sa taxawaay ak ni ngay faral di waxe, mënees na jàpp ne dangay xeex li ñuy woowe ci nasaraan Françafrique. Te say téere dañuy biral xeex boobule. Jot ngaa bind di diiŋat nooteel boobu ak di tontuwaale way-boddekonte yi ñeel nit ku ñuul. Nu ngi sàkku nga dégtal nu tuuti sa xalaat ci xeex boobu.
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
B. B. J. : Ndem-si-Yàlla ji François-Xavier Verschave moo xéy tëgg baatu Françafrique. Lan mooy Françafrique ?  Ci gàttal, Françafrique mooy naalub nooteel bi Frãs lal ngir teg loxo ci réewi Afrig yi, aakimoo seen alal ak seen moomeel te ay doomi-Afrig, sunu njiit yi nga xam ni ay cuune dëgg lañu, di ko ci jàppale, bokk ak moom mbuus.Loolu day firndeel ni Frãs mësu fee jóg, te xalaatu ko. Ba Frãs nangoo réewi Afrig yi moom seen bopp, daa génne ci bunt bi ba noppi làqu tëb palanteer bi delsi ! Fekk na mu tegoon nitam ku ñuul kukk ni yow ak man mii ci jal bi, kookuy wéy di ko defal lépp lu mu bëgg. Kon Françafrique loolu la, ay réewi Afrig yu ne ñoo moom seen bopp, am seen raayaak seen Pincez-tous-vos-koras-frappez-les-balafons waaye teewul Frãs di wéy di fa dogal.  Mu ngoog. Te sax, am na benn politiseŋuFrãs bu kàccoor te tuddoon Edgar Faure bu jeexal wax ji ba mu nee : « Daanaka nun waa Frãs danoo jóge Afrig ngir rekk gën faa mën a dëju !’’ Te gis nga, Saada, képp ku bëgg ay firnde ci lii ma la wax, na méngale doxalinu Frãs ak bu Àngalteer mi nga xam ne tegoon na fi loxo moom tamit ciy réewi Afrig. Xoolal, li ko dale ati 1960 yi ba nëgëni-sii, Àngalteer mësul yónni ay soldaaram Afrig ngir ñu ñëw dakkal ay xare yoo xam ne moom Àngalteer moo leen sooke ! Kenn mësul gis làrme bu Àngalteer ca Keeña, ca Tansani, ca Niseryaa, ca Ganaa… Loolooy li am. Moone, bu ko neexoon doxale neneen, jaay réew yooyu doole. Waaye defu ko. Nga dellu, xool Frãs. Du jar sax ngay sore ci sab gëstu. Li ko dale ati 1960 yi ba léegi, ay fukki-fukki yoon la yónni ay soldaaram fu ne ci réewi Afrig yi mu defoon moomeelam. Ñu ni déet-a-waay, mu sax ci, xaatimloo sunuy njiit – seeni xuus-maa-ñàpp yu ñàkk faayda – ay déggoo yu xel mënuta nangu ñeel mbirum làrme. Rax-ci-dolli, dafa ne déjj-déjjaaral ci sunu koom-koom, di nu ŋacc saa su nekk. Yaakaar naa ni Senegaal moom, ni Frãs aakimoo sunu koom-koom dootul lu ñuy laam-laame. Doxantul ci mbeddi Ndakaaru yi, yékkatil sa bopp xool bitig yu mag yi ak màngasin yi. Bu ko defee, dangay gis ne, ni ñu cëralee Frãs ci sunu koom-koom, ci nguurug Maki Sàll gii, mësu fee am. Jamono jii la Frãs gën a noot Senegaal. Li ci gën a doy-waar mooy ne, saa yoo ŋàññeeFrançafrique am i doomi-Senegal yu la mere, naan : « Yow daal, dangaa bañ Frãs doŋŋ !Tee noo takku liggéey ! Du moo gën ne fiy tuumal saa su nekk Frãs ?» Loolu yomb naa wax, Saada. Ku mu doon sa sago nga fas jom defar sam réew te sa yoon du nekk ci ñeneen ñi. Waaye na fekk ñu bàyyi la ci ! Seetal rekk, lépp la Frãs teg loxo, rawatina koom-koom gi ak sunu xaalis. Te CFA bi da koy firndeel te am na nu yëf yiy deme ay soldaaram mën nañoo dal ci sunu kow. Ci gàttal daal, ci nooteel lanu nekk ba nëgëni-sii. Képp ku yaakaar ni mén ngaa defar réew mi tey noppiwaale Françafrique,dangay nax sa bopp mbaa nga tey ko di nax askan wi ngir defaru yow ci sa bopp.
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
S. K. :Bóris, wax nga ci teewaayu soldaari Frãs yi fii ci Afrig. Te sax, yaak Aminata Daramaan Taraawore jot ngeen a bind ab téere bu tudd« La gloire des imposteurs », jagleel ko lees di woowe “Opération serval” bi Frãs amaloon ca réewum Mali. Mën nga cee delseem ?
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
B. B. J. : Waaw. Aminata Daramaan Taraawore ab xeltukat bu mag la ca Mali. Muy nit ku fa am tur lool, ñu jox ko fa cër te di ko may nopp. Lan moo xewoon Mali ? Frãs a defati mëninam, yónnee fay soldaar ngir, ci li François Hollande taafantoo woon, àtteji nguur gaak Tuwaareg yi, diy naar yu féete ci bëj-gànnaru réew ma. Looloo indi Opération serval bi nga tudd sànq. Du woon guléet Frãs di def lu ni mel ; moom kay, tur wi rekk mooy soppeeku, waaye saa su nekk mu yabal fiy soldaaram ngir sàmm ittey boppam. Noonu la soldaari Frãs yi teersee Mali. Keroog jooju, ay ndaw ñoo leen teeru, dar leen ak i móto, yor ay folóor yu rafet, di yuuxu ca kow : « Frãs Yal na fi yàgg ! Frãs Yal na fi yàgg ! ». Waaye, mbir mi ay naxee-mbaay kepp la woon, ndeysaan. Frãs boppam la fa teewaloon, du leneen ! May wax Farañse yi naan : « Bu dul woon nun, terorist yi, defkati ñaawteef yooyuy mbubboo lislaam àgg nañ Bamako ba rajaxe ko ! » mbaa : « Nun noo xettali doomi-Mali yi ! ». Ma ne : ay fen yu tooy xepp a ngoog ! Duñ ci lenn, te xam nañ ko. Mooy li wolof di wax rekk, dëmm rey la ba noppi di la jaale. Looloo tax maak Aminata nu gis ne, lii wareesu cee noppi. Ndaxte, lu ni mel moo amoon ca Kodiwaar ak ca Libi. Kenn umplewul li dal Bagbo, dal fi tamit Xadafi. Te loolu lépp, Frãs a nekk ci ginnaaw, di nos ak a nocci ngir ittey boppam.
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
Noonu lañu def, yàq deru Bagbo ba mu yàqu yaxeet ba li ëpp ci xeltukati Afrig yi di ko tuumal ; ñenn ñi dem ba koy yéene dee, naa : « Bagbo, na dee ! » Li ko Nicolas Sarkozy dugge woon mooy teg fi ndawam, ab dunguroom, muy Alasaan Watara. Bu ko defee, ñi xamul jàpp ne Bagboo fi yées, Watara moom di yaaram, jub, fas-yéenee yemale ñépp te bëgg réewam. Xam nga ni loolu, ay waxi xale lay gén a nirool. Li ñu def Xadafi moo gënatee jéggi dayo. Fexe woon nañu ba népp jàppe Xadafi ni seytaane. Foofu tamit, xeltukati Afrig yiy tëb di dal, lu bon lu ne ñu koy yakk Xadafi, naan moom it yal na gaaw dee ndax nu féex !
https://www.defuwaxu.com/laaj-tontu-saada-kan-boris-iii/
Kon, maak Aminata su nu bindee La gloire des imposteurs,loolu xewoon ca Mali, xewoon ca Kodiwaar ak ca Libi moo ko waral. Danoo bëggoon a yee nit ñi ci tóoxidóoni yi Frãs di sooke ci sunu réew yi ngir aakimoo sunu alal ak sunu koom-koom.
https://www.defuwaxu.com/manchester-city-witti-na-biddiiwam-bu-njekk/
MANCHESTER CITY WITTI NA BIDDIIWAM BU NJËKK
https://www.defuwaxu.com/manchester-city-witti-na-biddiiwam-bu-njekk/
Àngale yaa ngay gundaandaat ! Manchester a ngi toj ! Ren, dafa baxa. Ci bëccëgu dibéeru tey ji, foo sànni woon mbàttu mu tàkk. Soppey Manchester City yaa nga feesoon dell mbeddi dëkk ba, di yuuxoo ak a fecci. Ñoo yey nag. Ndaxte, ba Manchester City dee këlëb ba tey, guléet ñuy jël “League des Champions”. Démb ci gaawu gi lañ duma Inter de Milan 1 bii ci 0, daldi witti seen njëlbeenug biddiiw ci joŋante bu mag bile.
https://www.defuwaxu.com/manchester-city-witti-na-biddiiwam-bu-njekk/
Ay at ñoo ngi nii, waa Manchester City di di rëbb kub bi. Saa bu xëccaan buum ga ba yaakaar ni bii mooy baax bi rekk, buum ga dog. Daaw jéeg, demoon ba finaal, Chelsea ne dóor ko, yaakaar ji tas. Daaw, mu dem ba demi-finaal, Real Madrid nax ko, toogloo ko. Te, ndeysaan, ñépp a foogoon ne day rey Real Madrid.  Waaye, ren de, fayu na fayu yu metti sax. Nde, dafa wulli Real Madrid wulli yu metti ci demi-finaal yi, duma ko 4-0, toogloo ko. Lu ko jiitu, ci kaar-dë-finaal yi, Bayern Munich la làbbali, toroxal ko biir dëkkam.
https://www.defuwaxu.com/manchester-city-witti-na-biddiiwam-bu-njekk/
Li may Manchester City doole mooy ne, ren, dafa jënd atakã, dugalkat, bu xereñ te xobe : Erling Haaland. Moo taxi t, atum ren ji de, Manchester City ñépp la tër, muy mbuucaa-mbuuj yi, di punkal yi. Fa Àngalteer de, kenn yabu ko fa. Muy sàmpiyonaa di FA Cup, lépp la raafal. Desalul kenn dara. Ligue des Champions kesee ko dese wonn. Mu doon janook Inter de Milan, di ékib bu naqaree futbalal.
https://www.defuwaxu.com/manchester-city-witti-na-biddiiwam-bu-njekk/
Finaal bi neexoon na lool. Joŋante bi neexoon na lool, bal biy daw jàmbar yay ñafe, ku nekk bañ sa moroom yóbbul la ko. Xaaj bu njëkk bi, ñu nekk ci ba dem noppalu, kenn dugalul sa moroom. Ñu dikkati ca ñaareelu xaaj bi, nekkaat ca, bal bay daw, gaa yay neexal ba ca 66eelu simili ba rekk, Rodri, di kuppekatu Manchester City, ne tuxum bal ba ca caaxu Onana yaa. Estaad bay riir, soppey Manchester City yay yëngal biir ak biti ga. Ñu nekkaat cay daw ba na mu jeexee. Arbit ne « Priip ! Priip ! Priiiiii…p ! » Rekk estaad ba tojati. Yuuxoo yeek sarxolle yi. Àngale yiy tëb ak a fecc fii, saa-itali yiy jooy, ndeysaan.
https://www.defuwaxu.com/manchester-city-witti-na-biddiiwam-bu-njekk/
Pep Guardiola nag, tàggatkatu Manchester City bi, yoroon Barcelone ak Bayern Munich, kenn gënu koo bég. Xol baa nga mel ne wanagu mbott. Ndax, kub bi, daf ko yàgg a yóotu. Am ñu naan sax, ci mbooru futbal, moom mooy tàggatkat bi gën a aay. Ak lu ci mën di am, jaanam wàcc na.
https://www.defuwaxu.com/gacce-ngaalaamambugaar-useynu-beey/
GÀCCE NGAALAAMA, MBUGAAR !
https://www.defuwaxu.com/gacce-ngaalaamambugaar-useynu-beey/
Senegaal amati na ndam ci 3eelu fan ci weeru nowàmbar wii, jaare ko ci benn ciy doomam, di Muhamet Mbugaar Saar, ab bindkat. Moom mii Farãs tappal na ko raaya bu am solo, muy Prix Goncourt  bu atum 2021. Muy raaya bu ñëw topp ci yeneen yu mu fi jotoon a am.
https://www.defuwaxu.com/gacce-ngaalaamambugaar-useynu-beey/
Muhamet Mbugaar di xale bu am 31 at doŋŋ, juddoo Ndakaaru ci 20eelu fanu suweŋ, ci atum 1990. Doomu Séeréer bu màgge Jurbel la, te jànge ‘‘Prytanée Militaire de Saint-Louis’’ bi ñépp a xam. Foofa la ame lijaasam bii di “Baccalauréat”, laata muy àggaleji njàngam ca Farãs, ca ‘‘Lycée Pierre d’Ailly’’ ak ‘‘Ecole des hautes études des sciences sociales’’. Moom nag, li muy gune yépp, jotoon nañu koo tappal ay raaya yu bare. Jëloon na fi Grand prix du roman métis ak Prix Ahmadou Kourouma ca atum 2015 ak Prix Littéraire de la Porte Dorée ca atum 2018. Persidaa Maki Sàll itam sargaloon na ko fi, defoon ko Chevalier de l’Ordre du Mérite ca atum 2015. Ci téere yi waral jaloore yooyu, man nañ cee lim : La Cale (2014), Terre ceinte (2015), Silence du choeur (2017) ak De purs hommes (2018). Dëgg-dëgg, xale bu jàmbaare la, ndax ku gis ay jalooreem ak li mu bind yépp, dinga xam ni ku xareñ la, mën na li muy def, te it raw na ay maasam !
https://www.defuwaxu.com/gacce-ngaalaamambugaar-useynu-beey/
Prix Goncourt, niki beneen bi ñuy woowe Renaudot, raaya la bu ñuy joxe at mu ne ca Farãs, ngir sargal bindkat bi gën a ràññeeku ci bindkati téereb nettali yiy jëfandikoo làkkuw nasaraan. Waaye ñépp xam nañu ne, làkk woowu jéggi nay digalooy Farãs bay law ci àddina si yépp, ndax, daanaka, ay fukkiy miliyoŋi nit ñooy jëfandikoo làkk woowu. Kon nag, Prix Goncourt, raaya bu am solo la ; cuune du ko gàddu, doonte ci way-jëfandikoo farañse yi rekk la yem.
https://www.defuwaxu.com/gacce-ngaalaamambugaar-useynu-beey/
Prix Goncourt bu mag boobu la doomu Senegaal bi gàddu gannaaw René Maran (ca atum 1921) ak Mari Njaay (ci atum 2009). Kon nag, gàcce ngaalaama, Muhamet Mbugaar !
https://www.defuwaxu.com/gacce-ngaalaamambugaar-useynu-beey/
Li tax ñu tànn ko ci biir bindkat yi bare yooyu doon xëccoo raaya bi, mooy ñeenteelu téereem bi mu bind, duppe ko La plus secrète mémoire des hommes. Muŋ ciy nettali jaar-jaaru bindkat bu xareñoon, ku ñépp séentu woon ca kaw, waaye mu mujjee daanu ba ñépp fàtte ko, ndax rekk, ñàkk dégg-dégg bi nit ñi wone woon ñeel i mébétam. Mu mel ne, kàngami Goncourt yi doon àtte ngir tànn mbër mi leen doy, dañoo yéemu ciy xalaati Mbugaar yu xóot yi, waaye rawati-na ci xereñ gi mu wone ci mbindinam.
https://www.defuwaxu.com/gacce-ngaalaamambugaar-useynu-beey/
Li gën a neex ci raaya Mbugaar bile, mooy bés bi mu ko amee, dafa xaw a yemook 7eelu fanu nowàmbar, di Journée internationale de l’écrivain africain, maanaam bés bi ñu jagleel bindkati Afrig yi. Bés boobu, li ëpp ci bindkati Senegaal yi daje woon nañu ci seen béréb bu siiw boobu di Kër Biraago gu bees. Ñu bare ci ñoom nag jot nañu faa jël kàddu, rafetlu xew-xew bi, biral seen mbégte ci jaloore ju ni mel.
https://www.defuwaxu.com/gacce-ngaalaamambugaar-useynu-beey/
Teewul nag, am ñeneen ci réew mi, ñu yékkati seen baat di ŋàññ Mbugaar ndax ñàkk a rafetlu ay bindam. Waaye loolu, jeneen wax la, ndax dañuy jàpp rekk tontuy Mbugaar ci boppam : “Na nit ñi jàng téere bi ba noppi, buñ amee lu ñuy wax, ñu wax ko”.
https://www.defuwaxu.com/gacce-ngaalaamambugaar-useynu-beey/
Ci sunu wàllu bopp, ci wax jooju lanu jàppandi ba ba nuy jàng téereem yi indi coow lépp. Kon, nu waxati ko : “Gàcce ngaalaama, Mbugaar !”
https://www.defuwaxu.com/koronaak-addina/
KORONAAK ÀDDINA
https://www.defuwaxu.com/koronaak-addina/
Taalifu Làmp Faal Kala
https://www.defuwaxu.com/koronaak-addina/
Ki daan mere nit ñi ci ñàkk a nuyoo Moo bank ab loxoom di tere nuyoo Ki daa tëju amul yitte lañ daan mere Tey ku tëjuwul bari yitte la ñuy tere
https://www.defuwaxu.com/koronaak-addina/
Jàngoon naa ni fu jullit yi def mbooloo Yàlla dafa fay tàbbal yërmaande Rahma Dakkandil nañ jëm jumaa julliji àjjuma Tere màggal, cant ak jàngeek dajaloo
https://www.defuwaxu.com/koronaak-addina/
Foo déggaan ku juge Itaaleek Farãs Njëkkanteji sërica ku jiitu ëpp sãs Tey ku ñu ni wiisaa ngii amoo sãs
https://www.defuwaxu.com/koronaak-addina/
Jàngoro ji wëlbati na àddina tey Dem ba ndigal soppiku tere kay Ku ne tiit di ñaan na koronaa bi fay Ndax dafa bon day fàdd di ray
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
CAN 2024 KODDIWAAR : TËGG SA CAN, JËL KO !
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
Koddiwaar mooy waaga CAN 2024 bees doon amale biir dëkkam. Mu doon dajeek Niseriyaa bu Wiktoor Osimen. Waaye, moom Koddiwaar moo mujje gañe ñaari bal ci benn (2-1). Moom waaga wi nag, kenn réerewul fim jaar. Nde, tolloon na fi foo xam ni mënees na wax ni wërsëg dëgg a ko taxoon a des ci po mi.
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
Ci ñetteelu toogaay bi la Koddiwaar génne. Waaye, mu jóge ci loolu mel ni ndaw luñ yedd, gën a defaraat taxawaayam, solu jom ba fees. Ca la jóge woon gañe Senegaal teg ci Mali ak RD Kóngo. Démb ci gaawu gi 12i fan ci weeru féewiryee wi. Jamono jii, biir Koddiwaar, foo sànni mbàttu mu tag.
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
Niseriyaa nag, ku ne yéene woon na ko kub bi ndax yoon wu réy wiñ def itam. Seen joŋante yépp di woon mats jànq. Waaye, li wolof naan “nii la mënoon a deme”, kon noonu la mënoon deme.
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
Gannaaw loolu itam, amal nañ ay tabb ñeel ñi gën a xarañ ci po mi.
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
Futbalkat bi gën a xarañ : Ekong (Niseriyaa)
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
Góol : Wiliyaams (Afrig dii Sidd)
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
Dugalkat : Nsue (G. Ekuwaatoriyaal)
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
Ndaw li gën a xarañ : Adingara (Koddiwaar)
https://www.defuwaxu.com/can-2024-koddiwaar-tegg-sa-can-jel-ko/
Tàggatkat : Emeers Faye (Koddiwaar)
https://www.defuwaxu.com/aysata-taal-sall-jigeen-soppal-te-bul-woolu/
AYSATA TAAL SÀLL : JIGÉEN SOPPAL TE BUL WÓOLU…?
https://www.defuwaxu.com/aysata-taal-sall-jigeen-soppal-te-bul-woolu/
Bés ba ma ko déggee mu naan kilifa diine yi dañ maa ñaan ma fekki Maki, laa ni ci sama xel : Aysata mii de, xéy-na dafa paree dem ba noppiy làmbaatu ba xam nu ko askan wiy gise ëllëg. Waaye man ci sama wàllu bopp de, masuma woon a xalaat ne Aysata Taal Sàll dina mas a bokki ci ñooñu doyadi bay xéy weddi seen bopp, dem ànd ak Maki, ndax rekk bëgg a tedd. Ndekete yóo…
https://www.defuwaxu.com/aysata-taal-sall-jigeen-soppal-te-bul-woolu/
Dëgg la, Senegaal, danoo miin politiseŋ yiy toxu, dem tag fu seen ceeb di gën a niin ba loolu safatul kenn. Waaye ndaw sii moom, ñépp mere nañ ko. Am na sax ñu naan moo yées ci ñiy yëngu ci làngu pólitig gi.
https://www.defuwaxu.com/aysata-taal-sall-jigeen-soppal-te-bul-woolu/
Aysata Taal Sàll dafa am fu ko askan wi mës a teg, muy fésal li mu gëm ciy kàddu yu leer nàññ te yit daan ko jëfe. Bërki-démboo-njaay rekk la fi ne xel dajul muy ànd ak waa nguur gi. Ñépp jàpp ni waxi gor la, doonte sax néew na li ñuy gis kuy pólitig ba noppiy jiital sa ngor.
https://www.defuwaxu.com/aysata-taal-sall-jigeen-soppal-te-bul-woolu/
Jigéen ju mel ni moom, jekk kaar, nex i ree, ay kàddoom dëggu, soo leen déggee ñu dugg la, mu jàng ba am i lijaasa yu réy, bokk fu baax niñ ko waxe, danga war a jombal sa bopp yenn yi. Rax-ci-dolli, foo ko fekkaan mu ngiy xeex par-parloo tey sotle néew-dooley réew mi. Ku mel nii, daa sopplu te ku ko sopp wàcc nga.
https://www.defuwaxu.com/aysata-taal-sall-jigeen-soppal-te-bul-woolu/
Tey, bu Aysata demee ba génn ba set wecc ci li mu waxoon, mbetteel la, gàcce la. Ñu bare la mbir mi ub seen bopp, am na sax ñu dem ba yaakaar ne Aysata Sàll ñoom rekk la tooñ, tooñul keneen.
https://www.defuwaxu.com/aysata-taal-sall-jigeen-soppal-te-bul-woolu/
Léegi nag, ñépp a ngi ciy teg seen bët : ci jigéeni réew mépp, amu ci kenn ku yoon may mu bokk ci joŋante 2019 bii, kenn ci ñoom muccul ci ‘’parenaas’’ yi ; kon, juróom yi des ci géew bi yépp ay góor lañu. Ndax Senegaal daa pareegul fal jigéen, teg ko ci boppu réew mi ? Loolu lay nirool. Ni Aysata Taal Sàll doxale, nag, day tax ñu yeyatiñu, nun jigéen ñi. Du ñàkk ñu jàpp ne dafa dëggal kàdduy Kocc Barma yu siiw yooyu te naqadee nangu : Jigéen soppal te bul wóolu…
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
XIBAARI TÀGGAT-YARAM (6/7/2023)
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
AFROBASKET-JIGÉEN, RUWÀNDAA 2023
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
Gannaaw tànn gu njëkk ga, Mustafaa Gay, seggaat na ekib bi, tànn ci jigéen ñi war a teewali Senegaal fa fa Ruwàndaa, bokk ci joŋanteb Afrobasket bu jigéen ñi. Ñii toftalu la jël :
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
Way-dawal yi (meneuses)
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
Leena Timeyraa, Siyaara Siney Dilaar, Faaty Jeŋ
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
Gannaawe yi (arrières)
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
Kuuna Ndaw, Yaasin Jóob
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
Ma-laaf yi (ailières)
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
Ayaa Taraawore, Matild Jóob, Faatu Puy, Soxna Faatu Silla
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
Wërmbiij yi
https://www.defuwaxu.com/xibaari-taggat-yaram-6-7-2023/
Ummu Xayri Saar, Ummu Kalsum Ture, Faatu Jaañ, Aram Ñaŋ, Aysa Nduur.